فضایل حفظ و قرائت قرآن کریم

به قلم استاد شهریار پرهیزکار

وجود حفاظ قرآن کریم در هر زمان خود یکی از عوامل قابل توجه در حفظ و صیانت قرآن کریم از دستبرد و تحریف و کم و زیاد شدن کلمات مبارکه آن است؛ چراکه اگر قرآن فقط در کاغذها و صفحات مکتوب می‌بود و در سینه های مسلمانان در هر زمان جای نداشت، احتمال داشت دشمنان اسلام به تدریج در طول نسل‌هایی چند جزأت کم و زیاد کردن حروف یا کلماتی را به خود بدهند و حداقل اختلافاتی بین مصاحف گوناگون ایجاد کنند که نتیجه‌ی آن اختلاف و تفرقه در امت اسلامی بود. اما وجود افرادی که قرآن را سینه به سینه از گذشتگان خود دریافت داشته و به آیندگان منتقل می‌کردند، خود تضمین محکمی بود برای تحریف ناپذیری این کتاب آسمانی؛ چنانکه خدوند متعال نیز خود تضمینی فرموده که این کتاب شریفه را از دگرگونی و تغییر و تحریف محافظت کند و معلوم است که اگر احتمال تحریف نمی‌بود، چنین تضمینی لازم نبود. ««إنا نحن نزلنا الذکر و إنا له لحافظون»» و وجود حفاظ قرآن کریم یکی از وسایلی است که در راستای تحقق این وعده و سنت الهی مطرح است. چراکه خداوند حکیم اراده فرموده هرچیزی را از طریق وسایل و اسبابی جامه تحقق بپوشاند. اینت نکته مهم را نیز باید بدانیم که اگرچه هدف غایی و نهایی از آشنایی با قرآن کریم، به کاربستن دستورهای انسان ساز آن است، لاکن توجه به ظاهر این کتاب شریف و الفاظ شیوا و سراسر اعجاز آن از وظایف ضروری مسلمین است. غالباً انس و الفتی را که یک حافظ قرآن کریم با کلام الهی دارد، دیگران کمتر دارند و نیز لذتی را که یک حافظ قرآن از نزدیکی به قرآن کریم و تلاوت آن می‌برد دیگران کمتر احساس می‌کنند.

مسأله‌ای که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که حفظ قرآن کریم در صورتی اثرات درخشان خود را ظاهر می‌کند و هنگامی داروی شفابخش دردهاست و صاحب خود را بردرجات مافوق تصوری که در روایات به آن اشاره شده نائل می‌گرداند که با انگیزه پاک الهی و با معرفت مطلوب نسبت به کلام خدا انجام می‌گیرد که چنین حافظی بر طبق روایات می‌تواند شفاعت کند و با تلاوت هر آیه درجه ای در بهشت صعود کند. چنانکه امام محمد باقر علیه‌السلام طی حدیثی، حاملین قرآن را به سه دسته تقسیم فرمودند:

عده ای قرآن کریم را تلاوت می‌کنند و آن را وسیله امرار معاش و تقرب به ملوک و تفاخر به مردم قرار داده اند. عده ای دیگر از حاملین قرآن کریم فقط حروف آن را گرفته و حدودش را ضایع ساخته اند. خداوند امثال ایشان را زیاد نکند. قسمت سوم از حاملین قرآن کریم با دستورات شفابخش بیماریهای فکری و قلبی خود را درمان می‌کنند. شبها با قرآن رکیم مأنوس‌اند و روزها در صحنه های زندگی از آن الهام می‌گیرند. پس خداوند به برکت این گروه از قراء و حاملین قرآن کریم بلا را از اجتماعات دور می‌کند و به خاطر آنان باران رحمت خود را فرود می‌آورد.

در معرکه احد پس از اتمام جنگ، وقتی مسلمین شروع به دفن شهدای خویش کردند، حضرت امر فرمودند: شهدایی را که حافظ قرآن کریم بودند، قبله‌ی دیگر شهدا قرار بدهند.

در این عملکرد حضرت رسول (ص) نکته‌ی ظریفی است و برداشت از آن به عهده‌ی خواننده‌ی محترم. در جای دیگر از تاریخ صدر اسلام می‌بینیم حضرتش برای انتخاب فرمانده سپاه اسلام از کسی که بیشتر از دیگکران قرآن را حفظ است، سراغ می‌گرفت و در موادر متعدد دیگر مانند انتخاب مصعب بن عمیر به عنوان اولین مبلغ اسلام در مدینه به دلیل آشنایی او با آیات قرآن کریم و بالاخره مولای آن قرآنناطق یعنی امام علی (ع) نخستین حافظ و جمع‌آوری‌کننده قرآن بود و او الگو و اسوه حافظین واقعی قرآن بوده و هست و خواهدبود. چنانکه یکی از دانشمندان معروف اهل تسنن محمدامین نواوی گوید: علی (ع) قرآن را تماماً حفظ فرمود و بر اسرار و رموز آن واقف بود و قرآن با گوشت و خون حضرتش آمیخته بود و خواننده نهج‌البلاغه این حقیقت را به روشنی در می‌یابد.

در اینجا لازم می‌بینم به نکته ای اشاره داشته باشم. در حال حاضر اهمیت فوق العاده حفظ قرآن کریم که نتیجه اش انس و الفت با کلام آرام‌بخش خدای متعال است، و ضرورت حیاتی این معنا برای جامعه و علی‌الخصوص نسل جوان به ویژه در شرایط کنونی که به مصداق آیه شریفه ««و یریدون ان تضلو عن السبیل»» و ««الشیطان یعدکم الفقر و یأمرکم بالفحشاء»» شیاطین در صدد تضییع جان و روان جوانان مسلمان هستند بر کسی پوشیده نیست. بنابراین لزوم اقدامات و فعالیتهای جدی و فوری در این زمینه احساس می‌شود.