تجمل‌گرایی سبب ضعف و سستی در ایمان می‌شود

حجت‌الاسلام حسن خیری، مدیر گروه جامعه‌شناسی جامعه المصطفی العالمیه و مدرس حوزه و دانشگاه، در پاسخ به پرسش‌های « تجمل‌گرایی چیست؟ بد است؟ خوب است؟ چقدرش بد است؟ چقدرش خوب است؟ و چرا در بین بسیارى از مردم ما مصرف‌گرایی رواج دارد؟» در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، گفت: بحث تجمل گرایی مربوط به فرهنگ یک جامعه و مبانی انسان‌شناسی و هستی‌شناسی یک جامعه و فرهنگ است، از این رو مقام معظم رهبری بحث سبک زندگی اسلامی را در ارتباط با تمدن مطرح کردند.
وی در ادامه افزود: به طور طبیعی این گونه بحث‌ها ماهیت فرهنگی دارد و ناشی از افکار و عواطف یک جامعه بر اساس آن فرهنگ استفاده شده است، در فرهنگ اسلامی جایگاه انسان یک مسؤول و امانتدار است و زمانی این واژه ها در کنار هم قرار می دهیم انسان مسؤول، امانتدار و کسی که به دنبال سعادت دنیوی و اخروی است و نیز کسی که اعتقاد به این دارد که پیوندی بین همه عناصر موجود در جهان از ماوراء الطبیعه و طبیعت و انسان و همه اینها وجود دارد، یک مفهوم و برداشت خاص از رفتار انسان تجلی پیدا می کند.
تجمل گرایی در حوزه اقتصاد مطرح است
این کارشناس مذهبی اظهار داشت: طبیعتاً بحث تجمل گرایی در حوزه اقتصاد مطرح است، در اقتصاد اسلامی برخی کارها سبب برکت است، به طور مثال کار خیر و بخشش سبب افزایش سرمایه می شود و برکات آسمان و زمین به واسطه کار خیر حاصل می شود، از سوی دیگر فساد نیز در اثر رفتار انسانی حاصل خواهد شد.
وی با تأکید بر مسؤول بودن انسان در برابر طبیعت، در قبال همه گذشتگان و نسبت به آیندگان بیان داشت: چنین انسانی باید در زندگی خود مقتصد باشد، «اقتصاد» که می گوییم یعنی میانه روی، اعتدال و حساب و کتاب در زندگی داشتن ، این انسان از تجمل گرایی به معنای استفاده نامطلوب و زیاده روی و درست استفاده نکردن از امکانات و امانات الهی که در اخیار او است، گریزان است.
دوری از مبانی و فرهنگ اسلامی عامل رواج تجمل گرایی
حجت‌الاسلام خیری در تبیین علل و عوامل رواج تجمل گرایی و مصرف گرایی در جامعه بیان داشت: دلیل اصلی برمیگردد به اینکه هویت اسلامی و معنا بخشی به زندگی خود در تمام عرصه های زندگی از مبانی و فرهنگ اسلامی ناشی نمی شود، همچنین به سبب مواجه شدن با رسانه های بیگانه و تاثیر پذیری از فرهنگ بیگانه و نیز نا آشنایی با فرهنگ اسلامی و همچنین نداشتن دانش و بینش کافی در درست مصرف کردن سبب شده است که دچار مصرف گرایی و تجمل گرایی شویم.
وی در ادامه گفت: متاسفانه به چیزهایی که در فرهنگ آرمانی ما مورد مذمت قرار گرفته است مبتلا شده‌ایم زیرا با آن‌ها درست آشنا نیستیم و از فرهنگ واقعی و آرمانی خود فاصله داریم، از این رو ما نیازمند بازپروری در بحث تمدنی خود هستیم، و اگر بخواهیم تمدن نوین اسلامی داشته باشیم ابتدا باید معارف، آموزه‌ها و فرهنگ اسلامی را به درستی بیاموزیم.
سبک زندگی مؤمنانه متناسب با اقتضائات امروزجامعه را باید شناخت
این کارشناس مذهبی یادآور شد: سبک زندگی مؤمنانه متناسب با اقتضائات امروز جامعه را باید به درستی بشناسیم، گاهی کاری و نحوه رفتاری در یک شرایط حلال است و ایرادی به آن نیست اما در شرایطی دیگر انجام آن کار به صلاح نمی باشد به طور مثال در شرایط تحریم و زمانی که مسلمان ها در مضیقه هستند و مشکلات دارند باید دراین شراید روحیه برادری و مواسات را در خود زنده نگاه داریم.
وی ادامه داد: نمی توان گفت که چون من دارم و مصرف می کنم حلال است، چه بسا به لحاظ شرایط اجتماعی که برای ما رخ خواهد داد چیزی که در یک زمانی مصرف آن برای ما بلا مانع بود اما اکنون استفاده و مصرف آن اشکال داشته باشد، به طور مثال شرایط زندگی امام صادق(ع) با شرایط زندگی امیر المونین(ع) از جهات اقتصادی متفاوت بود، از این رو رفتارهای متفاوتی از جهات خوراک و پوشاک را مشاهده می کنیم.
انسان مؤمن باید متناسب با شرایط روز تکلیف خود را بداند
این مدرس حوزه و دانشگاه همچنین خاطر نشان کرد: تمامی این ها نکاتی است که بر می گردد به مباحث فرهنگی و زندگی مؤمنانه داشتن یعنی اینکه انسان باید به این نکته توجه داشته باشد که در چه شرایطی است و تکلیف او چیست و در عین حال خود را تنها نبیند، اسلام دینی اجتماعی است از این رو باید روحیه اجتماعی داشته باشیم و روحیه برادری، همکاری و تعاون را در خود زنده نگاه داریم.

وی با اشاره به کاهش روحیه ایمانی در اقشار جامعه به عنوان یکی از پیامد ها و آفت های تجمل گرایی اظهار داشت: این بدین معناست که هم از جنبه فردی و هم جنبه های اجتماعی آسیب رسان است، فردی که مؤمن است به واسطه آن باورها و ارزش ها که در او تجلی پیدا می کند تبدیل به یک نحو خاص رفتاری می شود.
ضعف و سستی در ایمان نتیجه تجمل گرایی
حجت‌الاسلام خیری ادامه داد: وقتی که افراد دچار تجمل گرایی می شوند نشان از ضعف و سستی در ایمان آنان دارد و از نظر اجتماعی هم آسیب رسان خواهند بود، از این رو نارضایتی ها، بدبینی ها، چشم و هم چشمی و نابرابری های اقتصادی امنیت اجتماعی جامعه را به خطر خواهند انداخت.
وی تأکید کرد: برای جامعه اسلامی پویایی مثل جامعه ما که می خواهد پرچم دار تمدن سازی باشد ، باید جنبه ها و آثار فردی و اجتماعی حاصل از تجمل گرایی را به درستی شناخته و تمامی پیامدهای اجتماعی که ضایع کننده سرمایه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است را آسیب شناسی کند زیرا در صورت غفلت از آن برای نسل های آینده نیز الگوی نامطلوبی را به ارمغان خواهد داشت.
از نظر روح کلی اسلام زندگی فرد و جامعه اسلامی بر روی اعتدال است
عضو هیأت علمی دانشگاه در بیان آیات و یا روایاتی از اهل بیت(ع) در این مورد بیان داشت: از نظر روح کلی اسلام زندگی فرد مسلمان و جامعه اسلامی بر روی اعتدال می چرخد و نه اسراف و تبذیر، از این رو در روایات داریم که اگر انسانی در جامعه سه چیز از جمله امنیت، عدالت و رفاه اقتصادی و معیشتی را داشته باشد گویی تمامی خیرات را به او داده اند.
وی ادامه داد: در روایت آمده است که خوب است انسان خانه خوبی برای آسایش اهل بیت خود و انجام صله رحم تهیه نماید اما اگر این خانه به گونه ای باشد که به سمت و سوی تجمل گرایی و اسراف پیش رود مورد مذمت قرار گرفته است، روح اسلام، روح استفاده کردن بهینه از نعمت ها است و باید در استفاده از نعمات به گونه ای رفتار کرد که هم منجر به آلوده نشدن فضای محیطی شود و هم از آلوده شدن فضای فرهنگی جلوگیری شود.
آموزش سبک زندگی اسلام برای نهادینه کردن آن در جامعه امری ضروری است
حجت‌الاسلام خیری در تبیین راهکارهای لازم جهت دوری و ترک جامعه از تجمل گرایی بیان داشت: اصلی ترین راه این است که برای تک تک افراد جامعه محسوس شود که کار و رفتار مسرفانه و تجمل چیست و چه کاری خوب و چه کاری بد است، از این رو آموزش سبک زندگی اسلامی بسیار موثر است و این از کارکردهای خانواده، رسانه، مطبوعات و نیز روحانیت است.
وی در ادامه افزود : در واقع باید تغییری در سبک زندگی ما هم از نظر مبانی فکری و فرهنگی و هم از نظر رفتاری ایجاد شود، باید به مرور در سیاست ها طوری برنامه ریزی شود تا زمینه های برخورداری های بی‌رویه نسبت به افراد کاسته شود و در واقع یک توزیع عادلانه به وجود آید.
این مدرس حوزه و دانشگاه در پایان گفت: از سوی دیگر باید در این زمینه فرهنگ سازی شود به گونه ای که به جای اسراف، درست مصرف کردن تبدیل به یک ارزش شود، از این رو ما باید به اصل امر به معروف و نهی از منکر برگردیم و آن را نهادینه کنیم تا از این طریق نیکو بودن و ارزشمند بودن یک کار و نیز نامطلوب بودن کاری دیگر به درستی برای جامعه روشن شود.