تاریخچه حجاب در اسلام و حضور زن در جامعه

حجاب و حضور زن در جامعه

یکی از مسائل مهم زنان مسلمان به لحاظ حضور آنان در جامعه و اشتغال، موضوع حجاب زن مسلمان است. حجاب از ضروریات فقه اسلام می‌باشد. هیچ فقیه شیعه یا سنی نه تنها مخالفت با حجاب زن مسلمان نداشته است، بلکه فقها به حکم قرآن، حکم وجوب حجاب زن مسلمان را یکی از ضروریات دین اسلام می‌دانند؛ اگرچه از مسئله حجاب در شرع اسلام تعاریف مختلفی از علمای شیعه و سنی در کتاب‌های فقهی و تفسیری مطرح شده است، ولی حجاب به هر مفهوم و معنایی که باشد تعارضی با مفهوم و معنای حضور زن در جامعه ندارد. اگرچه بعضی از مصادیق حجاب، بنا به تفاسیر علمای مذاهب اسلامی، ممکن است در عمل موجب سختی‌های فراوانی برای حضور زن مسلمان در جامعه باشد، ولی این موضوع به برداشت خاص یا سلیقه‌ای بعضی از علمای مذاهب مختلف اسلامی برمی‌گردد که مبانی فقه امامیه و مستندات تاریخی زندگی زنان پیامبر چندان منطبق نیست.

لازم به ذکر است بحث مفصل حجاب ضمن مباحث حقوق زنان کامل نیست، بلکه نیازمند سرفصل‌ها و عناوین متعددی است که در حد ۱ مقاله یا کتاب مستقل قابل بررسی است، ولی مسئله حجاب را به لحاظ ۱ مقوله فرهنگی در قلمرو فقه، قانون و سیاست؛ همچنین حضور زنان مسلمان در جامعه مورد بررسی قرار می‌دهیم.

موضوع شناسی حجاب

حجاب از ماده حجب به معنای پوشش است. البته مسئله حجاب که مربوط به پوشش زن مسلمان است، از مسئله حرمت نگاه به زن مسلمان که مربوط به مرد است، باید تفکیک شود.

ممکن است پوشش در شرایط واجب نباشد ولی نگاه کردن حرام باشد. بنابراین موضوع نظر و نگاه به زن مسلمان غیر از موضوع حجاب است که مربوط به زن مسلمان است. زیرا موضوع نگاه به زن، مربوط به مرد مسلمان است که در ۲ قلمرو با قصد لذت جنسی و بدون قصد لذت بردن، در مواقع مختلف مورد بررسی فقهی قرار می‌گیرد. بنابراین موضوع حجاب زن در جامعه، ربطی به نگاه مردان و زنان در جامعه ندارد. بلکه موضوع حجاب به لحاظ محدودیت زنان مسلمان یا احترام به آنها مستقلاً بحث می‌شود.

تاریخچه بحث حجاب در اسلام

طلوع خورشید اسلام در تاریکی کفر و جهل جامعه قریش، بسیاری از روابط اجتماعی و رفتارهای غلط شخصی و اجتماعی آن زمان را باطل و انسان را به سوی قانونمندی نوین و تکامل یافته‌ای رهنمون ساخت. با هجرت پیامبر اسلام (ص) به مدینه و ایجاد دولت اسلامی، سوره‌ها و آیات مدنی که معمولاً به قانونمندی شخصی و اجتماعی می‌پرداختند، در شهر مدینه بر وجود مقدس پیامبر نازل شده‌اند. از جمله این سوره‌ها و آیات، آیه ۳۱ سوره نور است که در جامعه اسلامی مدینه نازل شد و بدین ترتیب سوره نور را مدنی می‌نامند.

در عرب جاهلیت، زنان پوششی نداشتن و زیورآلات گوش، دست و پایشان را آشکار می‌ساختند و از برخورد خل خال‌های پاهایشان در رفت و آمدهایی صدای موزون به گوش می‌رسید و آرایش مو و صورت، بدون پوشش سروگردن و همراه زیورآلات جلوه‌گری جاهلانه برای مردان داشت تا ثابت کند که چنین زیبایی و زیوری دارند. آنگاه خداوند خطاب به پیامبر فرمود: «ای پیامبر! به زنان مؤمن بگو که از نگاههای حرام چشمبپوشند و از ناموس خود محافظت کنند و زینت و زیبایی خود را آشکار نسازند، مگر آنچه که ظاهر است و باید روسری‌ها را بر سر و گردن و سینه قرار دهند و …»

بعد از این آیه سوره مدنی نور، زنان مسلمان جلوه تازه‌ای در سطح شهر پیدا کرده‌اند تا جایی که دیگر زنان مسلمان و پیرو پیامبر از زنان کفار و حتی زنان مسیحی و یهودی حجاز تشخیص داده می‌شدند. زیرا ظاهر زنان مسلمان در حدی که قرآن حکم کرده بود، پوشیده شد و آنها دیگر خلخال پای خود را به صدا در نمی‌آوردند، تا نامحرمان از زیورآلات پنهان آنان آگاه شوند.

این آیه ابتدای تشریع حکم حجاب و پوشش برای زنان مسلمان در شهر مدینه بود و براساس این حکم الهی، زنان مسلمان با پوشش متعارف شرعی بیرون می‌آمدند و حتی زمان پیامبر (ص) در عصر آن حضرت سوار بر شتر می‌شدند و در سفرها همراه با حضرت و گروهی دیگر در عین رعایت حجاب آمدوشد داشتند.