این عمل بهترین صدقه از سوی انسان است

اسلام به عنوان برترین و کامل ترین ادیان الهی که اساسی ترین خط و مشی های زندگی توأم با کمال و سعادت آدمی را در خود دارد. از این رو همه تأکیدها و سفارش ها یا نهی و نفی ها در آن فقط برای تعالی انسان صورت گرفته است. علم و تعلیم و تعلم از جمله اموری است که اسلام بشدت بر آن تاکید دارد به گونه ای که آیات و روایات متعددی نسبت به آن تصریح دارند. از این رو و به مناسبت فرا رسیدن روز جهانی «علم در خدمت صلح و توسعه» آموزه های دین درباره علم مرور می شود.

در معارف دینی ضمن تأکید بر دانش اندوزی ، به انسان سفارش شده که از گهواره تا گور دانش بجوید. در روایات بسیاری به یادگیری دانش های لازم و سودمند سفارش شده است.

از این رو است که رسول خدا (ص) می فرمایند: «یا عالم باش یا در حال آموختن دانش و وقت خود را در بیهودگی و خوشگذرانی صرف نکن.» و نیز از ایشان است که: «بهترین صدقه این است که مرد دانشی را بداند و آن را به برادرش یاد دهد.»

همچنین، امیرمومنان امام علی (ع) می فرمایند: «حکمت [ودانش] را فرا گیر هر چند از مشرکان باشد.»

ایشان همچنین فرموده اند: «هر کس در راه کسب علم دو گام بردارد و دو ساعت نزد عالم بنشیند و از آموزگار دو کلمه بشنود خدا برای او دو بهشت واجب گرداند، چنانکه خدای متعال فرمود: «برای کسی که از مقام پروردگارش بترسد دو بهشت است.»

علاوه بر این، رسول خدا (ص) می فرمایند: «آموزش علم به دیگران برای رضای خدا حسنه است و یادگیری آن عبادت و گفت و گوی علمی تسبیح و کاربرد دانش جهاد و [نیز] آموزش دادن آن به کسی که نمی داند صدقه و بخشیدن آن به کسی که صلاحیت دارد سبب قرب الهی است زیرا دانش، آموزنده حلال و حرام و روشنگر راه بهشت و همدم تنهایی است.»

و نیز از ایشان است که: «هر کس بخشی از دانش را فرا گیرد تا برای خشنودی خدا آن را به مردم بیاموزد خدا پاداش هفتاد پیامبر را به او عطا می کند.»

امام باقر (ع) می فرمایند: «پاداش کسی که علم را آموزش می دهد مانند پاداش کسی است که علم می آموزد و او بر کسی که می آموزد  برتری دارد پس دانش را از صاحبان آن (دانشوران) فرا گیرید و به برادرانتان به گونه ای که عالمان به شما یاد داده اند آموزش دهید.»

جالب آنکه در اسلام و آموزه های معصومان علیهم السلام به آنچه باید آموخته شود و آنچه که یادگیری آن سودی ندارد نیز تصریح و توصیه می شود.

امام رضا (ع) می فرمایند: «خدا رحمت کند بنده ای را که امر ما را زنده بدارد.» راوی پرسید: چگونه امر شما را زنده کند؟ آن حضرت (ع) فرمودند: «علوم ما را فرا بگیرد و به مردم بیاموزد، چراکه مردم اگر زیبایی های کلام ما را بدانند از ما پیروی می کنند.»

امام حسین عسکری (ع) نیز به نقل از پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «هر کس از پیروان ما به علوم ما دانا باشد و جاهلی را هدایت و ارشاد کند و شریعت ما را به او بیاموزد، در بهشت همراه ما خواهد بود.»

علاوه بر این، روایات نبوی و ائمه اطهار علیهم السلام به اهداف علم آموزی و یادگیری نیز توجه دارند و در این باره سفارش هایی می کنند.

رسول خدا (ص) می فرمایند: «علم را با انگیزه مباهات بر دانشمندان و جدال با بی خردان و ریا در مجالس و جلب توجه مردم به سوی خود جهت ریاست طلبی نیاموزید، چون هر کس چنین کند در آتش است و روز قیامت علم او حجتی بر ضد او خواهد بود لیکن آن را فرا بگیرید و به دیگران یاد دهید.»

و روایت است که عبدالرحمن سلمی به فرزند امام حسین (ع) حمد را آموخت. وقتی کودک آن را برای پدرش خواند، آن حضرت (ع) هزار دینار و هزار لباس زینتی به او داد و دهانش را از مروارید پر کرد. در این مورد به آن حضرت (ع) اعتراض کردند و ایشان فرمودند: «این در برابر عطای او (تعلیم) چیزی نیست.»

منابع:

بحارالانوار

ارشاد القلوب

معانی الاخبار

مناقب ابن شهر آشوب

مفاتیح الحیات