آیا کودک شما معتاد به اینترنت است؟

بازی، که به معنی تلاش و فعالیت لذت بخش و خوشایند و مفرّح است، برای رشد همه جانبه کودک ضرورت تام دارد. نخستین گروهی که کودک بعد از خانواده در پیش رو دارد گروههای بازی دوران کودکی است که از این طریق کودک احساس تعلق به گروه و عضویت در آن را دارد. از خصوصیات کودکان، فعال بودن، خوشحالی، خیالپردازی، شلوغ کردن و پرسشگر بودن را می توان نام برد.

اسپنسر می گوید: هدف عمده بازی، تخلیه نیروی اضافی بدن است که کودکان با لگد زدن، جیغ کشیدن، کشتی گرفتن و غیره انرژی اضافی را به مصرف می رسانند. بازی، برای کودکان خوشایند بوده و احتیاجی به تشویق ندارند بلکه ذاتا آن را دوست داشته زیرا محرک در بازی خیلی قوی بوده و حالت شادی و آزادی را به دنبال دارد.

امروزه با توجه به پیشرفت تکنولوژی بازی های کودکانه قدیم جای خود را به بازی های یارانه ای داده اند.

مهدیه فولادی روانشناس بالینی گفت: بازیهای رایانه ای که امروز تقریباً در بیشتر شئون زندگی انسان ها راه یافته اند، همچون دیگر ساخته های دست بشر  دو روی سکه دارند که یک سوی آن بهره گیری درست و مفید برای سرعت بخشی دقت در کارها و کمک به پیشرفت امور است و روی دیگر آن استفاده های نادرست و نابه جاست که گاه آسیب های فراوان را در پی دارد.

فولادی چند نکته اساسی  و مثبت درباره بازی های کامپیوتری را عنوان کرد که در ادامه به آنها پرداخته ایم.

۱- بازی های رایانه ای خلق شده اند تا آموزش و یاد گیری را برای کودکان و نوجوانان تسریع کنند و دور از فضای خشک و سرد  آموزش  دهند.

۲- بازی های رایانه ای نقش های مختلف را برای شما به اجرا  میگذارند و  این بستر برای شما فراهم می شود که با همزاد پنداری این نقش ها ،مهارت های زندگی را افزایش دهید؛ به طور مثال  نقش یک آشپز را داشته باشید و مهارت ها را به شکل مجازی آموزش ببینید. این کار درصورتیکه به شکل درست و با برنامه ریزی قبلی به کار گرفته شود، برای نقش آفرینی های کودک در آینده می تواند موثر واقع شود.

۳- دقت بیداری و تفکر خلاق کودک و نوجوان را بالا می بردو به آن کمک می کند تا موضوعاتی را تجربه کند که شاید بدون آن سختی بیشتری را باید برای آموزش آن تجربه می کرد. به طور مثال از عصر دایناسور ها اطلاعات زیادی ندارید و این بازی ها و ویدئو ها می توانند به شما کمک کنند تا اطلاعات شما افزایش پیدا کند و بتوانید راجع به آن عصر و زمانی که در گذشته و یا آینده خواهد بود اطلاعات کسب کنید و خلاقانه به آن فکر کنید.

شاید شما هم از آن دسته والدین باشید که می گویید: “بازی رایانه ای بهتر از این است که کودک با هر کسی رفت و آمد داشته باشد و نتوان او را کنترل کرد. این طور هم وقتش درخانه می گذرد و هم می توان او را تحت نظرداشت.” اما آیا به این اندیشیده اید که این کنترل های بی حساب به چه قیمتی تمام می شوند؟

آری همین سکوت و بی سر و صدایی کودکان و نوجوانان در برابر رایانه ممکن است باعث عوارض جبران ناپذیری گردد که از جمله این عوارض می توان به اعتیاد کودکان به بازی های کامپیوتری  اشاره کرد.

۱-میزان زمان و شدت و احساس و هیجان و تفکری که کودک و نوجوان در این امر می گذراند به اندازه ای غیر قابل کنترل است که با زندگی روزمره فرد تداخل اساسی پیدا می کند.

۲- بازی های کامپیوتری کودک و نوجوان را به جایی می برند که  آن را از هرگونه تحرک واقعی به استیصال می رساند و در نهایت باعث رخوت و سکون فرد می شود.

۳-فرد از عام واقعیت به تخیل می رسد یعنی بازی های ویدئویی کامپیوتری باعث می شوند که فرد از واقعیت  به شدت فاصله گیرد و وارد دوره تخیل و رویا شود، یعنی باورها و بینش تحت تاثیر مستقیم این بازی قرار می گیرد.

تاثیرات بازی های اعتیاد آور

این روانشناس ادامه داد: بازی های رایانه ای آسیب های گوناگونی دارند که به سه دسته آسیب های روانشناختی، آسیب های خانوادگی و اجتماعی و درنهایت آسیب های جسمانی تقسیم بندی می شوند.

الف- آسیب های روانشناختی: مهمترین محرکه جذاب شناخته شده در بازی های رایانه ای خشونت است که به نوعی به عنوان هیجان از آن یاد می شود و بروز این هیجان منفی در ساختار بازی های کامپیوتری دیده می شود که درنتیجه  اثر مطلوبی نخواهد داشت.

ب- آسیب تنبلی ذهن: بازی های رایانه ای که به درستی طراحی نشده اند و یا بازی هایی که طراحی خوبی دارند اما به درستی مورد استفاده قرار نمی گیرند باعث بوجود آمدن تنبلی ذهن می شوند یعنی کودک و نوجوان به اشتباه فکر می کند که با بازی کامپیوتری دارد یک مداخله فکری انجام میدهد و با توجه به اصطلاح  روانشناسی در این مرحله ی گول خوردن سلول های مغزی بوجود می آید.

در این مرحله مغز تشخیص نمی دهد که این یک مداخله فکری و تقلبی است و اصیل نیست و تنها اتفاقی که برای کودک و یا نوجوان ما می افتد این است که بخشی که مسئول اعمال  مکانیکی مغز آن است به حرکت افتاده و فکری برای انجام اعمالش وجود ندارد و در نتیجه یک حرکت مکانیکی را که بر حسب عادت بر آن حائل شده است را تکرار می کند؛در نتیجه سلول های مغزی آن گول میخورند.

ج-کاهش تمرکز در کودکان و نوجوانان: تحقیقات روز دنیا روی همین مشکل  بوده و کشورهای بزرگی چون انگلیس، آمریکا،سوئد سرمایه های میلیون دلاری را روی این امر خرج کرده اند چرا که یک مشکل جهان شمول است.

فولادی در توضیح این مشکل ابرازداشت: انسان به عنوان پیچیده ترین حیوان و مغزانسان به عنوان پیچیده ترین ساختار در کل دنیا دارای فعل و انفعالاتی است که اگر تمرکز را از آن حذف کنید در واقع انسان را حذف کرده اید.

وی گفت: قدرت تمرکز به انسان کمک می کند تا به انسان ناطق تبدیل شود لذا اتفاقی که در بازی های رایانه ای می افتد این است که تمرکز کودک و نوجوان را از روی موضوعات اساسی برداشته و به موضوعات غیر واقعی و مجازی که ریشه در واقعیت ندارند قرار می دهد و تمرکز در واقع مهمترین المان یک فرد سالم است.

د-هوش هیجانی(قدرت سازگاری با محیط): این عامل فرد را به ظاهر قوی می کند اما در اصل فرد ضعیفی است چون قدرت سازگاری با محیط اجتماعی پیرامونش به شدت کاهش پیدا می کند چرا که کودک و نوجوان در تخیل و تصورش غرق است و نمی داند که چه اتفاقی افتاده است و این عدم تطابق با محیط بزرگترین آسیبی است که کودکان و نوجوانان در دنیا پیدا می کنند این بازی کامپیوتری سازگاری اجتماعی فرد را کاهش ی دهد.

هوش هیجانی بر اساس تئوری “بار-آن” مولفه های گوناگونی دارد که تعدادی از آن ها  عبارتند از: (انعطاف پذیری، تحمل فشار روانی ، کنترل تکانش و سازهای عصبی، مسئولیت پذیری، احساس خوشبختی ، و ابرازی و…) و کودک و نوجوانی که به بازی های کامپیوتری اعتیاد دارد هوش هیجانی اش کم شده و مولفه ایی که “بار – آن” به آن اشاره داشته در کودک معتاد به بازی های کامپیوتری به شدت کاهش پیدا می کند.

این روانشناس بیان کرد: کاهش روابط تنگاتنگ خانواده، کاهش ارتباطات رو دررو و واقعی، منزوی شدن کودکان، کاهش تعاملات  اجتماعی آن ها، کاهش فعالیت های اجتماعی و روابط دوستانه که می تواند آموزش دهنده باشد و منجر به یادگیری سالم باشد دور بمانند که همه این موارد را می توان به عنوان  آسیب های اجتماعی بازی های کامپیوتری بر شمرد.

مهدیه فولادی روانشناس بالینی از دیگر آسیب های بازی های کامپیوتری و ویدئویی به آسیب های جسمانی اشاره داشت و افزود:

این بازی ها  چند مشکل اساسی جسمانی برای کودکان به وجود می آوردکه عبارتند از: مشکلات بینایی-مشکلات اسکلتی و مشکلات چاقی

۱- مشکلات بینایی: خطری که کودکان را تهدید می کند،خطری است با نام “نزدیـک بینی ” که برای کم کردن این آسیب باید نکاتی را رعایت کنیم:

الف- فاصله نمایشگر تا چشم که باید بین ۲۸تا ۱۸ اینچ باشد.

ب- صفحه نمایشگر کوچک باشد چراکه هرچه این صفحه بزرگتر باشد آسیب بیشتری به چشم وارد می شود.

ج- نور صفحه کم باشد.

د- چشمها باید به صفحه نمایشگر مسلط باشد و زاویه دید مستقیم نباشد که در غیر این صورت دچار آسیب می شود.

ه- نور اتاق به گونه ای باشد که زنندگی نور صفحه به حداقل برسد.

و- پوششی برای صفحه نمایشگر استفاده شود.

۲- مشکلات اسکلتی: به دلیل اینکه کودک در یک وضعیت ثابت تا ساعت ها می نشیند، ستون فقرات و استخوان بندی او دچارمشکل می شود. همچنین احساس سوزش و سفت شدن گردن، کتف ها و مچ دست از دیگر عوارض کار نسبتا ثابت و طولانی مدت با رایانه است.

۳- چاقی: فولادی متذکر می شود: مهمترین بخش آسیب های جسمانی که به خاطر آن سرمایه گذاری های زیادی  می شود “چـاقی” است.

 اضافه وزن و چاقی، یکی از مشکلات در حال گسترش در سراسر دنیاست. اضافه وزن و چاقی در دوره کودکی بسیار مهم است زیرا یکی از عوامل خطر، افزایش مشکل مهم اجتماعی یعنی ابتلا به چاقی و بیماری های مزمن در بزرگسالی است.

وی ادمه داد: کودکان و نوجوانان ما یاد گرفته اند و عادت کرده اند هنگام استفاده از وسایل الکترونیک به خصوص رایانه، تنقلاتی کنار دستشان باشد و  همزمان با کار از آن مصرف کنند. مطالعات در ایالات متحده نشان داده است با هر بازی جدید رایانه ای یا هر پیشرفت تازه در دستگاه های تکنولوژیک سرگرم کننده، تعداد افراد چاق افزایش می یابد.

فولادی خاطر نشان کرد: خوردن تنقلات و خوراکی همزمان با بازی های رایانه ای، نه تنها به دلیل اینکه فعالیت بدنی کودک را کاهش می دهد بلکه به دلیل افزایش دریافت مواد غذایی پرکالری هنگام بازی رایانه ای، کودک را در معرض چاقی قرار می دهد؛ چراکه فرد بدون توجه و ناآگاه از مقدار موادی که مصرف می کند.

وی اظهار داشت: این مساله، نه تنها در کودکان و نوجوانان مساله ساز است بلکه در بزرگسالان نیز مشکل ساز خواهد بود. با توجه به انجام کارهای اداری و سازمانی به شکل اتوماسیون و کم شدن تحرک و نشستن پشت میز رایانه برای استفاده از نرم افزارها، برنامه­ های رایانه­ای و جستجو در اینترنت و استفاده از ایمیل، خطر چاقی و بد خوردن و  حذف وعده های غذایی کاربران را تهدید می کند.

وی در پایان خاطر نشان کرد: در بازی ها باید مراقب بود که بر فضای بازی کودکان پستی و رذالت و شیطنت و خیانت، حکم فرما نشود و عفت و صداقت و امانت و عطوفت و صفا و برادری و خواهری و عفو و گذشت حاکم گردد.