آداب وعظ و منبر

اهل منبر و وعظ، که در محافل دینی و مجالس حسینی برای مردم القای سخن و ایراد موعظه و ذکر مصیبت می‏ کنند، چون با دل و دین مردم سر و کار دارند و شنوندگان، کلامشان را حجت می‏ شمارند، باید خود به حرفهایشان معتقد و عامل باشند، تا هم سخن‏ تاثیر کند و هم از وجهه دین و علمای دینی کاسته نشود.
بنا بر این بر فراز منبر رفتن و به موعظه خلایق یا نشر خلایق پرداختن، کار هر کس ‏نیست و صلاحیت ها و شرایطی می‏ طلبد.علمای بزرگ که دلسوز دین بوده‏ اند، همواره چه ‏کتبی و چه شفاهی به اندرز و رهنمود در این زمینه ‏ها پرداخته ‏اند.از جمله مرحوم میرزا حسین نوری در کتاب ارزنده خود (لؤلؤ و مرجان) به بیان آداب اهل منبر پرداخته و «اخلاص‏» را پله اول منبر و «صدق‏» را پله دوم آن دانسته و نکاتی را هم بعنوان‏ «مهالک‏ عظیمه روضه خوانان و اهل منبر» دانسته که بعضی از آنها از این قرار است:

۱- ریاکاری و به خاطر دنیا کار کردن
‏۲- روضه خوانی را وسیله کسب خویش ساختن
‏۳- آخرت خود را به دنیا، و به دنیای دیگران فروختن
‏۴- عمل نکردن روضه خوان به گفته‏هایی که خود نقل می‏کند
۵- دروغ بافتن در منبر و رعایت نکردن صدق احادیث و حکایات.[۱] .

.
شاگرد وی مرحوم محدث قمی در منتهی الآمال، پس از بیانی مبسوط در زشتی دروغ ‏در مجالس عزاداری و منبر و مرثیه و استفاده از غنا در نوحه خوانی و رعایت نکردن دقت ‏در نقلهای تاریخی، سخنانی دارد، تحت عنوان‏ «نصح و تحذیر» و اهل منبر را بر حذرمی‏دارد از مبتلا شدن به: دروغ گفتن و افترا بستن بر خدا و ائمه و علماء، غنا خواندن، اطفال امارد را با الحان فسوق پیش از خود به خوانندگی واداشتن، بی اذن، بلکه با نهی ‏صریح به خانه مردم در آمدن و بر منبر رفتن و آزردن حاضرین بر گریه نکردن به کلمات ‏بلیغه، ترویج باطل در وقت دعا، مدح کسانی که مستحق مدح نیستند، مغرور کردن ‏مجرمین و متجری نمودن فاسقین، خلط کردن حدیثی به حدیث دیگر به طور تدلیس، تفسیر آیات شریفه به آراء کاسده، نقل اخبار به معانی باطله، فتوا دادن با نداشتن اهلیت‏ آن، متوسل شدن برای زینت دادن کلام و رونق گرفتن مجلس به سخنان کفره و حکایت ‏مضحکه و اشعار فجره و فسقه در مطالب منکره و تصحیح کردن اشعار دروغ مراثی را بعنوان زبان حال، ذکر آنچه منافی عصمت و طهارت اهل بیت نبوت است، طول دادن ‏سخن به جهت اغراض کثیره فاسده و محروم نمودن حاضرین از اوقات فضیلت نماز وامثال این مفاسد که لا تعد و لا تحصی است… و پس از بحثی پیرامون اهل عمل نبودن به ‏گفته ها و توقعات بی مورد داشتن، این شعر حافظ را نقل می‏کند که:

واعظان کاین جلوه در محراب و منبر می ‏کنند
چون به خلوت می‏روند آن کار دیگر می ‏کنند

مشکلی دارم ز دانشمند مجلس باز پرس
توبه فرمایان چرا خود توبه کمتر می ‏کنند

گوئیا باور نمی‏دارند روز داوری
کاین همه قلب و دغل در کار داور می‏ کنند[۲] .

.

پی‌نوشت‌ها :
[۱] «لؤلؤ و مرجان‏»، محدث نوری.
[۲] منتهی الآمال، ج ۱ ص ۳۴۱٫در این زمینه ‏ها به کتابهای‏ «حماسه حسینی‏» و «تحریفهای عاشورا» از شهید مطهری ‏مراجعه شود.