پرندگان کمیاب / درنا سیبری

باز می‌گردیم به دنیای پرندگان کمیاب ! در دنیا ۱۵ نوع درنا وجود دارد که ۳ نوع درنا سیبری، درنا خاکستری، و درنا کوچک در ایران به صورت مهاجر زندگی می‌کنند.

درنا سیبری منقار بلند و بدن بزرگ و سفیدی دارد. گردن و پاهایش نیز دراز است. پنجه های درازش به او اجازه می‌دهد تا به آسانی در گل راه برود و از جانوران و گیاهان و آب‌های کم عمق تغذیه کند.

یکی از علامتهایی که درنا سیبری را از درناهای دیگر متمایز می‌کند، نقاب قرمز روی صورت اوست. نوک بال‌هایش نیز به هنگام پرواز مشکی و صدایش مانند سوت کوتاهی است.

همانطور که از اسم این پرنده پیداست، این پرنده نیمی از سال را در سیبری روسیه زندگی می‌کند و همانجا نیز جفت گیری می‌کند و تخم می‌گذارد.

این پرندگان هنگام جفت یابی رقص زیبا و مخصوصی دارند که به رقص درنا مشهور است. پرنده ماده در هر نوبت دو تخم می‌گذارد؛ ولی معمولاً یکی از آنها تبدیل به جوجه می‌شود و مورد حمایت والدین قرار می‌گیرد. جوجه به دنیا آمده در ۵ ماه اول عمر خود خیلی سریع رشد می‌کند و برای همراهی والدین در یک مهاجرت طولانی آماده می‌شود. پرنده جوان دارای پرهای قهوه ای مایل به نارنجی در ناحیه سر و پشت گردن است.

نکته جالب درباره درناهای سیبری این است که هرگز جفت خود را ترک نمی‌کنند و حدود ۳۰ سال (تا پایان عمر) در کنار یکدیگر به زندگی ادامه می‌دهند.

درناهای سیبری در فصل سرما به ایران و کشورهای گرمتر مهاجرت می‌کنند. مسیر مهاجرت این پرندگان هزاران کیلومتر تقریباً ۵۰۰۰ کیلومتر است و در مدت دو ماه از کشورهای روسیه، قزاقستان، و آذربایجان می‌گذرند تا از طریق اردبیل به گیلان و مازندران برسند. به این دلیل مجبورند شبها را استراحت کنند. آنها در چند محل، در سر راه خود، استراحت طولانی‌تری نیز دارند. درناهای سیبری از آبان اه تا اوایل اسفند در منطقه فریدونکنار مازندران زمستان گذرانی می‌کنند.

تعداد بسیار محدودی از درناهای سیبری در ایران و جهان باقی مانده است. در تمام جهان چیزی حدود ۳۰۰۰ درنا.

در ایران به احتمال زیاد در قرن های گذشته، دست کم ۱۰۰ درنا زندگی می‌کرده اند. ولی در قرن بیستم بیشترین جمعیتی که مشاهده و ثبت شده است، ۱۲ درنا در سال ۱۳۵۷ که این رقم را مهندس علی آشتیانی در منطقه فریدونکنار مازندران ثبت کرده اند. در حال حاضر به دلایل گوناگون، جمعیت این پرنده باز هم کاهش یافته است، تا جایی که اکنون فقط ۳ درنا هرساله در مازندران دیده می‌شود. از علل کاهش شدید این پرنده  می‌توان به تعداد محدود تخم در هر دوره تخمگذاری، تغییر شرایط آب و هوایی، شکار، آلودگی‌ها، و کمبود مواد غذایی اشاره کرد. به عنوان مثال در فریدونکنار شکار بی‌رویه پرندگان دیگر در اطراف دامگاهها، منطقه را برای این پرنده نیز ناامن می‌کند. در صورتی که محل استراحت و زمستان گذرانی این پرنده امن باشد، می‌توان امیدوار بود که این پرنده زیبا برای همیشه در ایران یافت شود. به همین منظور انجمن حمایت از درنا سیبری با هدف حفظ این پرنده زیبا در ایران تأسیس شده و با حمایت از صیادانی که با صید سنتی، باعث حفظ زیستگاه درنا سیبری می شوند، از این پرنده حفاظت می‌کند.

لیسا پورلک