خواندنی و دانستنی
اخبار امروز
- امام خامنهای اول فروردین ماه در حرم امام رضا (ع) سخنرانی میکنند
- ۵ تا ۲۰ سال حبس و شلاق در ملاعام در انتظار محتکران اقلام بهداشتی
- هشدار پوتین درباره اقدام نظامی از سوی آمریکا علیه ایران
- پیشروی ۹ کیلومتری ارتش سوریه در شرق حمص
- اوباما رئیس جمهور آمریکا شیعه است
- قتل عام غیرنظامیان سوری توسط جنگندههای روسیه
- تایید صلاحیت اصلاحطلبان و مستقلین ۸ برابر اصولگرایان
- اعتراف بی سابقه عربستان درباره ایران
- قیمت نفت به زیر ۳۰ دلار سقوط کرد
- رنجنامه حسین فدایی منتشر شد : آقای هاشمی! توبه کنید.
- وقوع انفجار در غرب قاهره
- مدیر برنامههای موشکی اسرائیل اخراج شد
- هند به دنبال خرید ۳۶ جنگنده رافائل از فرانسه
- کابل و اسلامآباد برای اقدام علیه گروههای مسلح توافق کردند
- صدور حکم متهمان پرونده بیمارستان خمینی شهر
- آقایی که میگوید کشور باید توسط شورای رهبری اداره شود چه مشکلی با رهبر دارد؟
- تلویزیون بیش از ۳۰هزار دقیقه برنامه انتخاباتی پخش میکند
- وقتی سفیر انگلیس شیرینی میلاد رسول الله(ص) تقسیم میکند!
- افزایش ۲۰ تا ۳۰ نفری مرگ و میر در روزهای آلوده تهران
- پارتی بازی وزارت کشور برای فرزندان آقای هاشمی
- اسیر داعشی ارتباط ترکیه با داعش را فاش کرد
- طرحهای کنگره آمریکا اجرای برجام را هر روز بیشتر تهدید میکند
- توصیه آمریکا به مقامات سعودی درباره ایران
- تحریمهای سنگین کنگره آمریکا علیه سپاه پاسداران
- پرچمدار جدید HTC را ببینید
- اندیشکده واشنگتن: برخلاف وعده روحانی، کاهش تحریمها تأثیر زیادی بر اقتصاد ایران ندارد
- هلاکت علوش تروریست های سوریه را زمین گیر کرد
- ۱۰ چهره مهم غایب در انتخابات مجلس
- کاملترین آمار وحشیگری سعودیها در یمن
- استان هایی که بیشترین و کمترین آمار ازدواج و طلاق را دارند
- کشف جسد یخ زده جوان ایرانی در مرز ترکیه
- آمار تاسف بار مصرف دخانیات در نسل جوان
- دستخط رهبرانقلاب درباره مشایی
- ماجرای نصب پرچم داعش در کرمانشاه چه بود؟
- اظهارات تکاندهنده زن نجات یافته از دست داعش
- نامه مهم دفتر تحکیم وحدت به آیتالله جنتی درباره هاشمی
- ابوبکر البغدادی: با همه جهان میجنگیم
- مایحتاج اولیه زندگی رهبر انقلاب توسط چه کسی تهیه میشود؟
- شعری که از مادر رهبر انقلاب به یادگار ماند
- یک سال فروش اشتباهی چای کوکائین
- داعشیهای بحرین: به دنبال انفجار مسجد شیعیان بودیم
- دلیل سرعت زیاد دولت ایران برای اجرای برجام، انتخابات آتی است
- استعفای دستهجمعی اعضای تحریریه یک روزنامه اصلاحطلب
- شکایت از شبکههای ماهوارهای برای سرقت فیلمهای ایرانی
- مدارس تهران فردا تعطیل نیست/ لغو مسابقات فوتبال
- سرگرمی جالب بن سلمان؛ شرطبندی میلیونی در بازی آمریکایی
- واکنش فاطمه هاشمی به احتمال رد صلاحیتش: خوشحال میشوم!
- عفت مرعشی: یک بار رد صلاحیت شدیم، دیگر برای چه نگران باشیم!
- رویانیان : حزب احمدینژادیها را قبول ندارم
- توضیحات کمالی درباره ادامه خدمت سربازی فوتبالیستها
تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۸/۰۶ زمان : ۴:۲۷
مسجد گوهرشاد مسجدی از گردنبند الماس
مسجد گوهرشاد مشهد وسیعترین مسجد موجود در مجموعه بناهای آستان قدس رضوی است و صحن آن با ۲۸۵۰ مترمربع مساحت از نظر قدمت کهنترین صحنی است که در جنوب حرم مطهر امام رضا (ع) احداث شده و به رواقهای دارالسیاده و دارالحفاظ متصل است. اهمیت دوره تیموریان در تاریخ ایران بیشتر در تحولات فکری، مذهبی و فرهنگی […]
مسجد گوهرشاد مشهد وسیعترین مسجد موجود در مجموعه بناهای آستان قدس رضوی است و صحن آن با ۲۸۵۰ مترمربع مساحت از نظر قدمت کهنترین صحنی است که در جنوب حرم مطهر امام رضا (ع) احداث شده و به رواقهای دارالسیاده و دارالحفاظ متصل است.
اهمیت دوره تیموریان در تاریخ ایران بیشتر در تحولات فکری، مذهبی و فرهنگی نهفته است که در این روزگار شکل گرفت. کوچ دادن هنرمندان و صنعتگران و به ویژه معماران در این دوران از سایر مناطق ایران، به خراسان و ماوراءالنهر باعث تحول سبک هنر و معماری در خراسان پس از یک دوره فترت گردید. این کوچ هنرمندان در دوره تیمور با توسل به زور انجام شد، ولی به روزگار فرمانروایی شاهرخ و دیگر امرای تیموری مرکزیت یافتن خراسان و ماوراءالنهر به لحاظ فرهنگی و اقتصادی، باعث کوچ خودخواسته هنرمندان به این منطقه گردید.
هرچند روزگاری تیمور گورکانی از کشتهها، پشته میساخت، اما فرزند او، شاهرخ، در مدت ۴۳ سال حکومت خود، نظم و آرامش را گسترد و تا آدمی هست و تاریخ به یاد میآورد، از او به عنوان فردی دوستدار علم و هنر نام میبرند. این ویژگی فقط مخصوص او نبود و همسر و فرزندانش نیز در هنرپروری مشهور زمانه خود و بعد از خود شدند. در این میان نمیتوان از نام پرآوازه گوهرشاد، همسر شاهرخ تیموری به آسانی گذشت؛ زنی فرهیخته که نذر کرده بود گردنبند الماس نشانش را خرج مسجدی کند که در سایه امام رضا (ع) بنا شود. او این گردنبند را به بازرگانی ایرانی فروخت و هزینه ساخت مسجد را از دارایی خود فراهم کرد. آن هم زمانی که تنها ۳۲ سال داشت.
اسم گوهرشاد در دو جا با کاشی معرق نگاشته شدهاست: یکی در قسمت بالای در نقرهای که به دارالسیاده میرود و دیگری بر کتیبه ایوان مقصوره که به خط زیبای شاهزاده بایسنقر است. بایسنقر، فرزند گوهرشاد و شاهرخ، که توجه به هنر را از پدر و مادر خود به ارث برده بود، در خط ثلث، استاد بود و این کتیبه را در سن ۲۰ سالگی نوشته است.
مسجد گوهرشاد که در سال ۸۲۱ق به وسیله معماران غیر خراسانی به شکل چهار ایوانی ساخته شد، نشانه هایی از تحول در شیوه مرسوم مساجد سبک خراسانی را در خود دارد.
وسعت کل جامع گوهرشاد مشهد ۹۴۱۰ متر مربع است و از جهت شمال با عرض ۸۷ متر به رواق دارالسیاده و دارالحفا۱ از جنوب با عرض ۶۵/۹۸ متر به صحن قدس، از شرق با طول ۳۰/۱۰۹ متر به رواق در دست احداث امام خمینى قدسسره (صحن موزه سابق)(۵) و از غرب با طول ۱۰/۱۰۷ متر به بست شیخ بهایى محدود شده است. صحن مسجد تقریبا مربعى است به مساحت ۲۸۵۰ متر به طورى که ۳۰/۵۶ متر طول و ۶۵/۵۱ متر عرض دارد و از نظر وسعت، نهمین صحن از مجموعه ده صحن قدیمى و جدید در اماکن متبرکه رضوى است.
مسجد گوهرشاد در ضلع جنوبی هسته مرکزی حرم بنا شده است و وسیعترین مسجد موجود در مجموعه بناهای آستان قدس رضوی است و صحن آن با ۲۸۵۰ مترمربع مساحت از نظر قدمت، کهنترین صحنی است که در جنوب حرم مطهر امام رضا علیه السلام احداث شده و به رواقهای دارالسیاده و دار الحفاظ متصل است.
این مسجد که قدمت آن به قرن نهم هجری بازمیگردد، به دست قوام الدین شیرازی، با بهکارگیری سبک معماری دوران تیموری ساخته شد و بعدتر در اثر بلایای طبیعی و غیرطبیعی، آسیبهایی دید و مورد مرمت قرار گرفت. از جمله در عهد صفویه که مسجد از حمله ازبکان سخت آسیب دیده بود و در دوران شاه عباس صفوی تعمیر شد. همچنین در زمین لرزه سال ۱۰۸۴، ایوان مقصوره صدماتی دید که بازسازی شد.
از مرمتهای دیگر مسجد پس از گلولهباران روسها در سال ۱۳۳۰ هجری قمری بود که به صدمه دیدن گنبد و ایوانهای مسجد منجر گردید که در سال ۱۳۳۹ هجری قمری گنبد و ایوان مقصوره و ایوانهای شرقی و غربی مسجد مرمت شدند. گنبد ایوان مقصوره، در سال ۱۳۳۹هجری شمسی برای مرمت اساسی تخریب شد و ساخت مجدد آن توسط معماران ایرانی و زیر نظر مهندس عباس آفرنده و با رعایت همان ویژگیهای گذشته و حفظ مشخصات اصلی آغاز شد و در سال ۱۳۴۱هجری شمسی خاتمه یافت که در همان زمان نیز سنگهای ازاره داخل ایوان مقصوره تعویض و کف ایوان با سنگهای مرمر مفروش شد.
این مسجد از حیث بنا و کاشیکاری ممتاز است و تمام در و دیوارهای آن مزین به اسماء جلاله، آیات قرآنی، احادیث شریفه، اشعار و مدح و ثنای ائمه اطهار علیهمالسلام است که با خطهای ثلث، نسخ، نستعلیق، کوفی و بنایی خطاطان بزرگ همچون بایسنقر و امامی اصفهانی ترقیم یافته است.
گنبد مسجد گوهرشاد گنبد دو پوسته گسسته با پوشش بیرونی نار (پیازی) است.
پوسته بیرونی و داخلی حدود ده متر با هم فاصله دارند. فاصله دو پوسته به وسیله دیوارهایی که خشخاشی۱ نامیده می شوند به یکدیگر متصل شده اند. گردنی (گریو) گنبد نسبت به دیگر گنبدهای روزگار تیموری از ارتفاع کمتری برخوردار است. در اینجا دنباله پوسته بیرونی گنبد از پاکار به داخل متمایل شده و بعد سوار خشخاشی و گردنی می شود که به آن آوگون می گویند. پوسته بیرونی گنبدهایی مانند مسجد گوهرشاد را آوگونه می نامند. پوسته داخلی گنبد به شکل عرقچین ساخته شده و گوشه سازی آن با سه کنجهای کشیده و کاربندی انجام شده است.
مسجد جامع گوهرشاد، دارای چهار ایوان با سردرهای مرتفع است که به قرینه در وسط چهار ضلع مجموعه مسجد بنا شده است.
بدیهی است که توجّه به محور قبله در مساجد به تأکید بر محراب منجر شده و برای این منظور در برخی از مساجد، سقف بالای فضای محراب را بلندتر از سایر بخشها ساختند و یا بر روی آن گنبدی قرار دادند. در مسجد گوهرشاد تأکید بر محور قبله با ایوانی بلندتر از ایوانهای دیگر که در پشت آن گنبدخانه قرار دارد انجام شده؛ بر فراز محراب نیز نیم گنبدی قرار دارد که با مقرنسهای گچی رنگین تزیین شده است.
در ایوان قبله بین ایوان گنبدخانه و تورفتگی نیم گنبدی پشت آن فضایی تقریبا پیوسته وجود دارد. گنبدخانه اندکی به عقب کشیده شده و پهنا و تورفتگی جلو محراب با ورودی ایوان یکسان است.
بزرگترین آنها ایوان مقصوره نام دارد که در ضلع جنوبی (قبله) صحن واقع است. این مهمترین ایوانِ مسجد حدود ۵۰۰ مترمربع مساحت، ۳۷ متر طول و ۵/۲۵ متر ارتفاع، از مهمترین ایوانهای مسجدهای ایرانی است که هنرهای گوناگون در آن به کار رفته است. کتیبه بایسنقر در این ایوان است که تاریخ بنای مسجد بر کاشی معرق، در آن نوشته شده است. محراب مسجد در میانِ ایوان جای دارد که یکپارچه از سنگ مرمر ساخته شده و کتیبهای در میان مقرنس کاریهای آن نیز وجود دارد. همچنین گنبد مسجد بر بالای این ایوان است. این گنبد ۴۱ متر بلندی دارد و سطح خارجی آن با آجر لعابدار و یک کتیبه با خط کوفی تزئین شده است. در دو طرف این ایوان، دو مناره هر کدام به ارتفاع ۴۳ متر ساخته شده و دارای کتیبههایی است. این منارهها از روی زمین شروع میشوند و پیوسته به ایوان مقصوره بالا میروند و به شکل گلدسته در میآیند.
در منتهی الیه سمت راست محراب، منبر صاحب الزمان (صاحب شاه) قرار دارد که منبری مرتفع و قدیمی است که در زمان فتحعلی شاه قاجار توسط استاد محمد خراسانی و به شیوه منبت کاری از چوب گلابی و گردو و بدون میخ فلزی ساخته شده و در سال ۱۳۲۰ هجری شمسی به وسیله حیدر نیکنام گلپایگانی مرمت گردیده است.
گوهرشاد که نام خود را با این بنا در دل تاریخ، جاودانه کرد، در سن ۸۱ سالگی و بر اثر وسوسه جمعی به دستور میرزا سلطان ابوسعید تیموری، برادرزاده همسرش در هرات به قتل رسید و پیکرش در هرات و در مدرسه گوهرشاد که خود آن را ساخته بود، کنار مزار شوهرش به خاک سپرده شد. بعدها پسرش، میرزا بایسنقر هم در این مدرسه دفن شد.
پی نوشت:
۱- خشخاشی: دیوارهایی که به صورت تیغه ای بین دو پوسته گنبد برای استحکام بخشی و اتصال دو پوسته گنبد یه یکدیگر ساخته می شود.
فراوری: سمیه رمضان ماهی
منبع : تبیان > http://www.tebyan.net