روش حفظ قرآن کریم

تمرکز کامل حواس و خالی کردن ذهن از هرگونه مشغله‌های فکری در هنگام حفظ آیات قرآن، از عوامل اساسی و بسیار مهم برای موفقیت در این زمینه است. اگر کسی با قلب و دلی فارغ از همه جا و با توجه کامل به حفظ آیات قرآن، یک ساعت وقت صرف کند، به مراتب موفق تر خواهد بود از کسی که ساعتها بکوشد در حالیکه تفرق حواس و پریشانی افکار او را در عالمی دیگر سیر می‌دهد. تمرکز حواس یعنی ثابت نگه داشتن توجه و دقت روی یک موضوع بخصوص (مثلاً حفظ ایات قرآن) و مانع شدن از اینکه این دقت و توجه به سوی مسائل دیگری منحرف بشود، یا به عبارت دیگر جلوگیری از نفوذ افکار خارجی که می‌خواهد ذهن ما را اشغال کند. طبیعی است که اگر افکار دیگری وارد ذهن بشود، موضوع موردنظر از آن خارج می‌شود.

مهمترین مسأله در حفظ قرآن و به طور کلی در فعالیتهای فکری، تمرکز حواس است.

البته این کار در ابتدا قدری دشوار است و به تمرین و ممارست احتیاج دارد. نمونه واضح تفرق حواس و عدم تمرکز ذهن بر روی یک مطلب را بعضاً در نمازهای یومیه می‌توان یافت که نتیجه عدم حضور قلب است. بطوری که برخی در طول نماز بیش از چند لحظه نمی‌توانند حضور قلب خود را حفظ کرده، از ورود دیگر افکار به ذهن خود جلوگیری کنند. در حقیقت حضور قلب در نماز خود نوعی تمرکز حواس بوده و عبارت است از تثبیت کامل توجه ذهن به این مطلب که در محضر خداوند متعال قرار دارد و البته این چیزی است که رسیدن به آن مستلزم تلاش و کوشش بسیار است.

برای ایجاد تمرکز حواس در هنگام حفظ قرآن چه باید کرد؟

الف) حذف عوامل تشتت افکار

کلیه عوامل طبیعی که می‌توانند موجب تشتت افکار بشوند باید از بین بروند، مانند گرسنگی و تشنگی. انسانی که احساس گرسنگی و تشنگی زیاد کرده و بدنش احتیاج به آب و خوراک دارد، معمولاً نمی‌تواند ذهن خود را برای حفظ کردن، به خوبی متمرکز کند. و همچنین است اگر کاملاً سیر باشد، می‌توان گفت حفظ کردن در حالت دوم از حفظ کردن در حالت اول سخت‌تر است. به جز گرسنگی و تشنگی، عوامل دیگری نیز در عدم تمرکز حواس مؤثرند؛ مانند خستگی، اضطراب و عصبانیت… بنابراین هیچگاه با وجود این حالات به حفظ قرآن نپردازید. به هر حال از بین بردن اینگونه عوامل در کیفیت حفظ قرآن مؤثر و رعایت آن برای طالب حفظ قرآن لازم است.

ب) مکان مناسب

حافظ قرآن احتیاج به مکانی خلوت و ساکت دارد. مکانهای شلوغ پر زرق و برق و پر رفت‌وآمد یکی از عوامل مهم تفرق حواس است. اصولاً سکوت، خلوت و سادگی و بی‌پیرایگی از خصوصیات اساسی مکان قرائت یا حفظ قرآن است. اگر قرار باشد در بین کار چند لحظه به رادیو گوش کرده، با اشخاصی که وارد اتاق می‌شوند، صحبت کنید و یا برای آشامیدن آب برخیزید و چندبار هم به تلفن جواب بدهید یا متوجه مناظر مختلف کوچه، حیاط و یا حتی اتاقتان بشوید، بدیهی است که دیگر تمرکز حواسی است برای شما باقی نخواهدماند. بنابراین لازم است حتی‌الإمکان اینگونه عوامل را کاهش بدهید تا بتوانید به راحتی و سهولت آیات را به خاطر بسپارید. با توجه به اهمیت نقش اکسیژن بر روی سلولهای مغزی و در نتیجه، فعالیت‌های فکری، باید از حفظ قرآن رد مکانهایی که دارای هوای آلوده و دودآلود یا دم‌کرده هستند، اجتناب کرده، حتی‌الإمکان از محیط‌هایی که دارای هوای سالم و آزاد هستند، استفاده کنید.