آشنایی با حیوانات ایرانی

برای آشنایی با حیوانات ایرانی ابتدا این قسمت را تا پایان مطالعه کنید.  معمولاً صبح زود و عصر آهوها بیرون می‌زنند. آن هم نه تنها، بلکه دسته‌های چندتایی و گاه چندصدتایی! می‌زنند به دشت و با دست و پاهای ظریف و بلند و سفیدشان تند می‌دوند و بازی می‌کنند. هر دو گونه آهویی که در کشور زندگی می‌کنند، یعنی آهوی ایرانی و جبیر در بیشتر دشتها و بیابان‌ها پراکنده اند. این پستانداران زیبا جثه ای متوسط دارند. با حدود یک متر و نیم طول و سی تا چهل کیلوگرم وزن! رنگ بدن آنها هم کرم است که در زیر شکم و داخل دست و پا سفید می شود.

آهو هم گواتر دارد؟

شاید ارتباط آهو با گواتر عجیب به نظر برسد. اما نام دیگر آهوی ایرانی آهوی گواتردار است. لابد می‌پرسید، چرا؟ برای اینکه زیر گلوی آنها برجستگی گواتر مانندی وجود دارد که در گونه ی دیگر یعنی جبیر دیده نمی‌شود. آهوی نر ایرانی شاخ بلند و زیبایی دارد که نوک آن کمی به طرف داخل پیچیده شده است. ولی آهوی ماده یا شاخ ندارد یا یک شاخ کوچک و ابتدایی دارد که زیر پوست پنهان است. این آهوها به صورت اجتماعی و در گله هایی که گاه تعدادشان به چندصد رأس می رسد، زندگی می‌کنند و به جز صبح زود و عصر که به چرا می‌روند، بقیه روز را به استراحت و نشخوار مشغول‌اند.

خواهر برادرهایی کوچکتر

در مناطق دشتی و استپی کویر مرکزی و دشت لوت، آهوهایی زندگی می‌کنند که از آهوهای ایرانی کوچکترند و دست و پای ظریف‌تری دارند. هر دو جنس این آهوها که جبیر نامیده می‌شود، شاخ ظریف و باریکی دارند و در مقایسه با گونه ی دیگر در زیستگاههای خشک تری زندگی می‌کنند. زندگی فردی در میان جبیرها بیشتر رواج دارد و آنها معمولاً به صورت تک تک یا در گروههایی کوچک زندگی می‌کنند. گروههای که به ندرت تعدادشان از ۱۵ رأس بیشتر می‌شود. جبیرها می‌توانند مدتها بدون نوشیدن آب زنده بمانند و در این مدت آب مورد نیاز بدن خود را از آب موجود در گیاهان تأمین می‌کنند.

بچه آهوها کی به دنیا می‌آیند

فصل جفت گیری آهوهای ایرانی و جبیرها بستگی به محل زندگی شان فرق می‌کند. ولی آنها معمولاً از اواخر شهریور تا پاییز جفت گیری می‌کنند. جفت گیری آهوها و جبیرها با جنگ و جدال سختی که میان آهوهای نر در می‌گیرد، آغاز می‌شود و بالأخره آهوی نر پیروز با چندآهوی ماده جفت گیری می‌کند. هرکدام از آهوهای ماده بعد از حدود ۱۷۰ روز بارداری در فصل بهار، یک یا دو بچه به دنیا می‌آورد. بچه آهوها بعد از چهار هفته شروع به خوردن علف می‌کنند و در بیست ماهگی بالغ می‌شوند.

خطر بیخ گوش آهوهاست

تا ۲۰ سال پیش گله های بزرگی از آهوهای ایرانی و جبیرها در بیشتر بیابانهای کشور دیده می‌شدند. ولی شکار بی‌رویه‌ی این جانوران زیبا و از بین بردن زیستگاههای آنها نسل شان را با خطر انقراض مواجه کرده است. از شکار آهو از سوی انسان و نابودی زیستگاهش که بگذریم، یوزپلنگ و گرگ هم دشمن طبیعی آهو به شمار می‌روند که کاهش تعداد آهوها بر زندگی و جمعیت یوزپلنگ ها هم تأثیر گذاشته است. در حال حاضر بهترین مناطقی که می‌توان آهوها را به راحتی در آنجا دید، عبارتند از موته اصفهان، کالمند یزد، جزیره های خارک و کیش، بموکیش و بیدویه کرمان. ناگفته نماند که سازمان حفاظت محیط زیست، برای زنده گیری آهوها و انتقال آنها به زیستگاههای مناسب اقدام کرده است تا نسل این حیوانات زیبا از بین نرود.