مد و مدگرایی، آری یا خیر؟

برخی تصور می‌کنند مدیر پدیده‌ای است که به زمان حاضر و دهه‌های اخیر محدود می‌شود. در حالی که واقعیت غیر از این است. آدمی از زمان‌های دور به تحول در زندگی خویش توجه فراوان داشته است. شاید این خصلت، یکی از خصلت‌های درونی هر انسانی است که پس از مدتی از یکنواختی خسته می‌شود و تلاش می‌کند روش زیستی دیگری را پیش بگیرد. پیش از پرداختن به اصل موضوع، ذکر این نکته را الزامی می‌دانیم که هر پدیده‌ای در جهان واجد خصایص مثبت و منفی است. پس وجود وجوه منفی در یک پدیده، امکان نفی کامل آن را به ما نمی‌دهد. اگر امروز شاهدیم که برخی از جنبه‌های منفی مدگرایی باعث مشکلاتی در جامعه شده است، نباید به مقابله با مد و مد‌گرایی بپردازیم؛ بلکه بهتر است که به پرورش و تقویت وجوه مثبت آن اقدام کنیم تا در سایه این اتفاق، به تدریج جنبه‌های منفی کم‌رنگ‌تر شود و جای خود را به جنبه‌های مثبت بدهند است.

گاهی دیده می‌شود که عده‌ای، به خصوص از نسل‌های قدیم، مدگرایی را از اساس رد می‌کنند و به شدت با آن مخالفند. همین عده در مراودات و رفت‌وآمدهای اجتماعی، کت و شلواری بر تن می‌کنند و در محافل به محکوم کردن مد می‌پردازد اما ایشان غافلند که پدران ما در ایران تا ۷۰ سال پیش کت و شلوار را لباس غربی و مصداق بارز مدگرایی جوانان می‌دانستند که از فرنگ برگشته و قصد خودنمایی در انظار را داشتند. پدران ما با گذاشتن کلاه نمدی و پوشیدن لباس‌های محلی در انظار آن باز می‌شدند اما اگر به منتقدین امروز مدگرایی بگویید که چون پدران خود از لباس‌های اصیل و محلی ایران زمین استفاده کنید، هرگز نخواهند پذیرفت. چه اتفاقی افتاده است که کت و شلوار تا چند دهه پیش تا آن اندازه خنده‌دار به نظر می‌رسید، ولی امروزه پدیده‌ای کاملاً عادی و معمولی است؟

پاسخ به این سؤال را تنها در ۱ جمله می‌توان یافت : «گذشت زمان می‌تواند هر اتفاقی را برایمان باورپذیر کند.»

پس اگر فرزندان امروز کارهایی می‌کنند که به نظر غریب و دور می‌رسد، سعی نکنیم آنها را به شدیدترین وجه محکوم کنیم، بلکه باید بپذیریم این اقتضای نسل جدید است که دوست دارد با نسل ماقبل خود تفاوتی داشته باشد.

امیر مؤمنان حضرت علی علیه‌السلام فرمودند: «فرزندان خود را برای زمان حاضر تربیت کنید.»

از این کلام گهربار می‌توان این‌گونه برداشت کرد که نسل جدید بی‌شک با نسل ماقبل خود تفاوت‌هایی دارد و هر کس که بخواهد این تفاوت را از میان بردارد، دچار اشتباه و خطا شده است.

به هر حال باید دانست که زندگی انسان همواره در حال تغییر و دگرگونی است و اگر روحیه تنوع‌طلبی انسان نبود، هرگز کسی نمی‌تواند منکر آن شود که امروزه زندگی بشر با سرعتی بسیار بیشتر از گذشته تغییر می‌کند و این امری اجتناب‌ناپذیر است که در این تغییرات نحوه لباس پوشیدن و اساساً مد‌گرایی همه روز به روز دچار تحولات زیاد می‌شود.

برخی از تاریخ‌نویسان نیز به طرز پوشش مردم زمان خویش پرداختند. در حکایات تاریخی آمده است که در عهد صفویه، مردان تا آن اندازه به کلاه خود اهمیت می‌دهند که شکل، حالت، رنگ، و اندازه آن نشان دهنده جایگاه اجتماعی هر فرد بوده است. اگرچه بسیاری از خوانندگان ارجمند مجله اینترنتی آگاهند که در گذشته کلاه برای مردان نوعی پوشش اجباری بوده است و هر مردی که کلاه بر سرش نمی‌گذاشت، دیوانه و سبک مغز خطاب می‌شد و در عالم واقع نیز دیوانگان با سر برهنه در انظار حاضر می‌شدند. در دورانی، ارتفاع کلاه باب روز بوده به طوری که هر کسی که کلاهش رفیع‌تر و بلندتر بود، خود را برتر و بزرگ‌تر از دیگران می‌دانست. این چشم و هم‌چشمی و مد‌گرایی آن اندازه پیش می‌رود که به دستور یکی از شاهان وقت، اندازه معینی برای کلاه مردان تعیین می‌شود و کسی حق نداشته کلاهی بلند‌تر از آنچه مجاز شمرده می‌شد، بر سر گذارد و همین موضوع شاعران مدیحه سرای بسیاری را ترغیب کرده که در مدح این حرکت قاطعانه و مبارزه با افسارگسیختگی در پوشش، شعرها بسرایند. این حکایت اگرچه در ظاهر ساده و کمی خنده‌دار به نظر می‌رسد، اما در مفهوم خویش، نشانگر عزم مهمی است و آن این است که امروز نیز شاهد این اتفاق در شکل و نوعی دیگر هستیم که دوباره خاطرنشان می‌کنیم که روش‌های قهرآمیز نمی‌تواند سدی در مقابل مد باشد.

باید از پیش اندیشید چه گروه‌هایی درباره مد لباس پوشیدن مردم تصمیم می‌گیرند و چگونه این تصمیم در جامعه عملی می‌شود. بسیاری از رفتارها و پوشش‌ها که در جامعه مد می‌شود، واقعاً عفت عمومی را جریحه‌دار می‌کند و عموم مردم چنین حرکت‌های زشت و پوشش‌های سخیفی را نمی‌پسندند؛ اما کدام نهاد یا اتحادیه و یا … مسئول است؟ چه کسی بر صحت تفکرات مد‌ساز، هدایت و تدبیر دارد؟ نوآوری همواره در طول حیات اجتماعی انسان بوده است اما این نوآوری نباید به کرامت و عزت انسان لطمه وارد سازد.