قواعد فقهی حاكم بر مذاكرات

دكتر امير مهدي قربانپور در سرمقاله رسالت نوشت:

١. قاعده نفي سبيل (خداوند كافران را بر مسلمانان مسلط نساخته است) اين قاعده اخبار در مقام انشا است يعني نبايد كافران بر مسلمانان مسلط شوند لذا مسلمانان حتي الامكان از انجام فعل موجب تسلط كافران كه همان اعمال تحريم است بايد اجتناب كنند البته هوشمندي سياسي در سطح ديپلماسي بين المللي مي تواند آستانه اغماض از حقوق مسلم شرعي و ملي را در برابر ممنوعيت تسلط كفار بالا برده و چشم پوشي حداقلي از برخي تحقيقات هسته اي را موجه سازد.

٢. قاعده ضرورت (الضرورات تبيح المحظورات – اگر وضعيتي خارج از اختيار انسان، عارض شود كه اجراي يك حكم عقلي يا شرعي موجب تلف يا اضرار به نفس گردد عنوان حرمت يا وجوب، رفع شده و انجام فعل مباح مي گردد) اگر استمرار استفاده از انرژي هسته اي بدون هيچ‌گونه محدوديت در تحقيق، توسعه و غني سازي به حق يا مِن غير حق ، موجب اضرار ملي ناشي از تحريم گردد عقلا و شرعا به استناد قاعده فوق تحديد فعاليت هسته اي مانع شرعي نخواهد داشت.

٣. قاعده مصلحت (الاهم فالاهم) . اگر در برخي حوزه هاي فعاليت هسته اي محدوديت حداقلي وضع گردد تا احتمال ضرر اكثر (تحريم و جنگ) دفع شود اين به موجب قاعده مصلحت موجه و مجاز است.

٤. الجمع مهما امكن اولي من الطرح (الطرد) اگر بتوان بين دو امكان مطلوب جمع نمود عقلا بهتر از طرد يكي از آن دو است. لذا اگر بتوان با پي ريزي يك طريق ممكن مثل توافق يا مذاكره يا قرارداد نتيجه اي گرفت كه هم چرخ سانتريفيوژ بچرخد و هم چرخ اقتصاد، عقلا و شرعا اتخاذ آن طريق واجب است.

٥. حرمت اقدام سالب نفوس عامه( ممنوعيت استفاده از بمب هسته اي به عنوان عامل كشتار جمعي كه مبناي فتواي رهبري نيز همين است) اين قاعده اگرچه عبارات و مفردات عربي ندارد ولي از اين واقعه تاريخي نتيجه گرفته مي شود كه پيامبر اكرم(ص) در جريان محاصره خيبر پيشنهاد برخي افراطيون صحابه را در ريختن سم در آب آشاميدني شهر قويا رد نمودند.

٦. قاعده وفاي به عهد (قرآن كريم – يا ايها الذين ءامنو أفوا بالعقود- اي كساني كه ايمان آورده ايد به عقود و عهدهاي خود وفادار باشيد) هم چنين اين فرموده حضرت امير در نهج البلاغه كه فرمودند: “مشركين هم علاوه بر مسلمين وفاى بر عهد را بر خود لازم مي‌دانستند، چرا كه عواقب زشت پيمان شكنى را آزموده بودند. پس در آنچه به عهده گرفته‏اى خيانت نورز، و پيمان خود را مشكن، و دشمنت را گول مزن، كه بر خداوند جز نادان بدبخت گستاخى نكند.”

البته لازم به ذكر است در متن بيانيه لوزان پيش بيني شده كه اگر در جريان اقدام مشترك، طرف مقابل در فرض راستي آزمايي آژانس و صحه نهادن بر فعاليت ايران مطابق با توافق به عمل آمده ، از لغو تحريم ها طبق برنامه زمان بندي امتناع ورزد ، ايران نيز مي تواند از محدوديت وضع شده سر باز زند.

اگر شرط فوق مورد توافق قرار نگرفته بود طبق ضوابط اصولي حقوقي، تخلف متعهد از انجام تعهدات، هيچ‌گاه امتناع طرف مقابل را در مقابله به مثل توجيه نخواهد كرد.

منبع : تابناک