زوایای دید در سینما

اغراق نیست اگر بگوییم بعد از بازی هنرپیشه، زاویه دوربین از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اینکه کارگردان از کدام نقطه، صحنه را به تماشاگر نشان می‌دهد در بازگویی داستان اهمیت فوق العاده ای دارد. کارگردانی که در انتخاب زاویه های دوربین خلاقیت به خرج داده، توجه بیننده را بیشتر به فیلم جلب می‌کند. بسیار پیش آمده است که چنین کارگردانی توانسته از یک داستان تکراری و تعدادی هنرپیشه ناشناس، تنها به دلیل به کار گفتن سبکی که ویژه اوست، یک فیلم ارزشمند بسازد.

جوزف فون اشترنبرگ کارگردانی است که همیشه دوربینش را در جاهای غیرعادی قرار می‌دهد. در یک صحنه خودکشی اشترنبرگ از یک زاویه غیرمعمولی استفاده کرد و دوربین را در جایی گذاشت تا رودخانه ای را که زیر پل بود، فیلمبرداری کند. در این نما، فقط آبها، روان و انعکاس تصویر زنی که میخواهد خود را از بالای پل پرتاب کند، دیده میشود. در حین پریدن به نظر میرسد که تصویر انعکاسی او به عدسی نزدیک میشود، سپس با به آب افتادن زن تصویر از بین می‌رود. تصور کنید چه صحنه ی مؤثر و تکان دهنده ای در سایه اشراف کارگردان بر قدرت نمایشی و زاویه دور دید دوربین فراهم آورده است.

این قدرت سینماست. یعنی بیان داستان با تکیه بر تصویر.

به مثال دیگری توجه کنید. در طول فیلم مهاجر، چارلی چاپلین را می‌بینیم و سوار قایقی است که به شدت تکان میخورد و دچار دریازدگی شده است. در صحنه ای از فیلم، دوربین، او را از پشت سر نشان می‌دهد. در حالیکه به نزده ای آویزان شده و به نظر می‌رسد که از شدن تهوع به جلو و عقب حرکت میکند. اما او ناگهان خود را بالا میکشد و صورتش را به طرف دوربین برمیگرداند و ما میبینیم که با عصایش مشغول ماهیگیری بوده است. در سینما به کمک جابجایی دائم دوربین، کارگردان همواره می‌تواند بر مرکز توجه تماشاگر تسلط کامل داشته باشد. کارگردان تئاتر به خاطر اجرای زنده و صحنه ای که همه قسمتهای آن در مقابل چشم تماشاگر قرار دارد، هخمواره با مشکل منحرف شدن توجه تماشاگر روبرو است. او باید به دقت بین همه عناصر تعادل برقرار کند. اما کارگردان سینما می‌تواند خیلی سریع به کمک برش و تغییر زاویه دوربین، هرچیزی را به مرکز صحنه منتقل کنند و در مرکز توجه تماشاگر قرار دهد.

استفاده ماهرانه از دوربین همواره بیانگر توانایی کارگردان است.