دولت می‌دانست رفع تحریم‌ها، مشکلات اقتصاد را حل نمی‌کند

در حالی طی دو سال گذشته و با آمدن دولت تدبیر و امید بخش قابل توجهی از مشکلات اقتصاد کشور، به موضوع تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی ارتباط داشته می‌شد و همه وعده‌ها و انتظارات به پس از لغو تحریم‌ها برمی‌گشت، اما امروز و در دو هفته‌ای که از مذاکرات ایران با گروه ۱ + ۵ و توافق هسته‌ای می‌گذرد، سخن مسوولان و دولتمردان این است که نباید به این زودی‌ها منتظر تغییر و تحولاتی در اقتصاد کشور باشیم.

به گزارش افکارنیوز ، این در حالی است که یک نمونه بارز این وعده‌ها را می‌توان در سخنان رییس دولت یازدهم در مراسم بزرگداشت هفته محیط زیست دید. وی گفته بود؛ «ما وقتی می‌گوییم باید تحریم‌های ظالمانه رفع شود، بعضی‌ها چشمان‌شان زیاد نچرخد. تحریم‌های ظالمانه باید از بین برود تا سرمایه بیاید و مشکل محیط زیست، اشتغال، صنعت و آب خوردن مردم حل شود، منابع آبی زیاد شده و بانک‌ها احیا شوند. آنها که ملت ما را تحریم کرده‌اند، ظلم بزرگی مرتکب شده‌اند، اما عده‌ای در داخل هم نمی‌دانستند تحریم چیست».

اما در این میان، نکته‌ای که در حال حاضر برخی دولتمردان و تحلیلگران اقتصادی نزدیک به دولت عنوان می‌کنند، این است که حذف تحریم‌ها به تنهایی نمی‌تواند موتور محرکه اقتصاد باشد؛ چرا که بخش عمده مشکلات ما ساختاری است که قبل از اعمال تحریم ها نیز وجود داشته است.» به باور آنها، «مدیریت داخلی کشور باید برنامه منسجمی برای حل مشکلات اساسی اقتصاد داشته باشد؛ وگرنه با وجود برداشته شدن تحریم‌ها و مشکلات، تغییری در شکوفایی اقتصاد ایجاد نخواهد شد.»

این‌گونه سخنان، چرخش موضعی را نشان می‌دهد که به باور برخی از اقتصاددانان، «یک نوع وقت تلف کردن و شانه خالی کردن از زیر بار مشکلات است.» جمشید پژویان، عضو هیات دانشگاه علامه‌طباطبایی در همین رابطه در گفت‌وگو با «افکارنیوز» عنوان کرد: «این صحبت را برای سرگرمی مردم می‌کنند.»

وی افزود: «من در تمام این سال‌ها گفته‌ام که مشکلات اقتصاد ایران، به ساختار اقتصاد کشور برمی‌گردد. یعنی ما اقتصادی داریم که تولیدات ناکارامد و با کیفیت پایین و هزینه بالا دارد. همچنین بهره‌وری عامل کار و سرمایه پایین است و قسمت‌های نسبی غیرواقعی هستند.»
عضو هیات علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی تصریح کرد: «همه این مشکلات، ساختاری است. به عبارتی، یک‌سری سیاست‌های ساختاری که در چارچوب مبانی خرد اقتصاد است، باید تغییر کند.»

پژویان متذکر شد: «طی چندین دهه گذشته هم شرایط به همین شکل بوده و به سوی بدتر شدن رفته، ولی سیاست‌هایی که بخواهد ساختارها را بهبود ببخشد، توسط دولت‌ها اجرا نشده است. بدیهی است تا زمانی که این اشکالات ساختاری در اقتصاد کشور وجود دارد، ما نباید انتظار داشته باشیم که برداشتن تحریم معجزه کند.»

وی با بیان این‌که بخش عمده‌ای از فشار تحریم‌ها از سال ۱۳۹۱ بوده است، عنوان کرد: «درست است در گذشته و قبل از آن یک‌سری تحریم‌هایی را داشتیم، ولی آنچه که باعث نشستن سر میز مذاکرات شد، عمدتا از زمانی بود که سه سال قبل تحریم‌های جدیدی اعمال شد.»

قبل از تحریم چه گلی به سر مردم زده بودید؟!
عضو هیات علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی افزود: «حالا شما در نظر بگیرید این تحریم‌ها برداشته شود، ما تازه برمی‌گردیم به سال ۱۳۹۰. مگر در سال ۱۳۹۰ چه گلی به سر اقتصاد کشور و مردم زده بودند که حالا فکر کنیم که همه مشکلات اقتصاد حل می‌شود.»
پژویان تصریح کرد: «ما در آن زمان یک اقتصاد ناکارآمد داشتیم، بهره‌وری‌ها پایین بود، قیمت‌های نسبی غیرواقعی بود و تولیدات بی‌کیفیتی نیز داشتیم.»

وی اظهار داشت: «واقعیت این است که یک اثر برداشتن تحریم می‌تواند این باشد که یک تنفسی به دولت بابت کسری بودجه بدهد. ممکن است روال گذشته باز هم طی شود؛ این‌که بتوانیم واردات کالاهای واسطه‌ای که برای بخش صنعت مورد نیاز بود را وارد کنیم.»

عضو هیات علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی تصریح کرد: «معلوم نیست تا چه زمانی می‌تواند این روند ادامه پیدا کند؛ چراکه طلب‌های ما یک مقدار مشخصی است و وقتی تمام شود، باز می‌گردد به این‌که درآمد نفتی چقدر خواهد بود و اگر هم بتوانیم نفت در بازار بفروشیم؛ آن هم در بازار کنونی نفت که بازاری راکد است.»

نیاز به یک بسته سیاست‌های اصلاحی ساختاری داریم
پژویان افزود: «اصل و کلید مسایل و مشکلات ما این است که باید یک بسته سیاست‌های اصلاحی ساختاری اقتصادی را به اجرا بگذاریم و آن زمان بدیهی است در یک فضایی که تحریم هم نباشد، ما بهتر و سریع‌تر می‌توانیم به اهداف اقتصادی‌مان برسیم.»

وی در مقابل این سوال که بیشترین تهدید اقتصاد کشور پس از برداشته شدن تحریم‌ها در صورت بی‌تدبیری چه خواهد بود؟ اظهار داشت: «همان‌هایی که قبلا به شما گفتم؛ این‌که قیمت‌های نسبی غیرواقعی هستند، تفاوت بین بازده سرمایه‌گذاری، اختلاف بسیار فاحشی در اقتصاد ایران دارد.»

عضو هیات علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی عنوان کرد: «بدیهی است که در این‌جا سرمایه مسیر خود را به جایی می‌برد که عمدتا واردات است و این موضوع هیچ گلی به سر صنعت و اقتصاد کشور نمی‌زند. یا این‌که بهره‌وری عوامل کار و سرمایه به شدت پایین است؛ آن هم به دلیل این است که قانون کار و تامین اجتماعی ما اشکال دارد و باید اصلاح شود.»

پژویان ادامه داد: «در مورد سرمایه، وجود همان قیمت‌های نسبی غلط و اشتباه باعث شده که ماشین‌آلات ما عمدتا بی‌کیفیت باشند. این‌ها تا زمانی که سر جایش هست، اقتصاد ما همان اقتصاد ناکارآمد بی‌کیفیت خواهد بود.»

وی تصریح کرد: «تا زمانی که سیاست‌های اصلاحی به صورت یک بسته و مجموعه به اجرا در نیامده، رفع تحریم مساله‌ای را حل نمی‌کند و همان مشکلات گذشته را همچنان خواهیم داشت.»

چرا حل مشکلات به بعد موکول می‌شود؟
عضو هیات علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی در پاسخ به این پرسش که چرا دولت همه مسایل و حل مشکلات را به بعد موکول می‌کند، اظهار داشت: «دولت قبل از مذاکرات و آن موقع می‌خواست به هر دلیلی مردم را راضی نگه دارد و در انتظار این‌ بگذارد که بعد از توافق چه خواهد شد. اما دولت می‌دانست که تحریم‌ها را بردارند، اقتصاد ما یک مرتبه اقتصادی کارآمد نمی‌شود؛ به عبارتی، اقتصادی نمی‌شود که یک مرتبه تولیدات آن با کیفیت بالا و هزینه پایین باشند که بتواند این تولیدات را در بازار داخلی و در بازارهای خارجی عرضه کند.»

پژویان ادامه داد: «دولت می‌داند که این اتفاق نمی‌افتد، در نتیجه همه چیز را عقب می‌اندازد و می‌گویند زمان می‌برد تا در نهایت دوره دولت تمام شود.»

ایجاد انتظار چه مشکلاتی را ایجاد می‌کند؟
وی در پاسخ به این پرسش که ایجاد انتظار برای دولت مشکل ایجاد نمی‌کند؟ گفت: «این موضوع ایجاد امید و انتظاراتی در مردم می‌کند. مثلا آنهایی که بیکار هستند، فکر می‌کنند یک‌مرتبه اشتغال برای آنها ایجاد می‌شود و امکان پیدا کردن کار خواهند داشت. آنهایی که درآمدهای پایین دارند، فکر می‌کنند درآمدهایشان افزایش پیدا می‌کند، رفاه بیشتری خواهند داشت، ولی بعد می‌بینند آب از آب تکان نخورده و نمی‌خورد.»

عضو هیات علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی خاطرنشان کرد: «این یأس بدترین چیز است که ممکن است گریبانگیر یک جامعه شود و باید همیشه امید و تحرک داشته باشد.»