جایگاه امامت از نگاه امام رضا علیه‌السلام

شرح ماجرا و مسند حدیث
عبدالعزیز بن مسلم گوید: در زمان علی بن موسی الرضا(ع)، در مرو بودیم و شاهد بودیم که مردم درباره امامت اختلافهای زیادی دارند و در مسجد جامع شهر گردِ هم آمده و در این‌خصوص با هم به بحث و گفت‌وگو و حتی جدل می‌پرداختند. من بناچار با اوج گرفتن این اختلافهای نظری بین امت از فرقه های مختلف، برای ارایه گزارش و پرسش و یافتن پاسخی کامل از محضر مولا علی بن موسی الرضا(ع) انتخاب شدم و به این منظور به محضر حضرت شرفیاب شدم و بیشتر پرسشها و گفت‌وگوهای مردم را از آن حضرت پرسیدم و حضرت بعد از شنیدن پرسشهای من، به بیان جایگاه و توصیف مقام والای امامت به طور مفصل پرداختند.
در این گفتار که در واقع انعکاس برگزیده‌هایی از این متن ازعیون اخبارالرضا(ع) است، به‌صورت ساده و روان به شرح بیشتر این موضوع می‌پردازیم.

جایگاه و شأن والای امامت
مسأله امامت تمام کننده وکامل کننده دین است، بنابراین حضرت رسول(ص) قبل از وفات خود، دین را برای مردم تببین و تشریح و راهش را آشکار فرمودند و با معرفی امام علی(ع) به‌عنوان امام و راهنمای ایشان بعد ازخود، آنان را در مسیر حق، تعیین فرمودند و بدین طریق تمام آنچه را که مردم به آن نیازمندند، بیان فرمودند. پس هرکه گمان کند خدا دینش را تمام نکرده، درحقیقت کتاب خدا را رد کرده و هر که کتاب خدا را رد کند، کافر است.

امام، منتخب از ناحیه خدا
امامت؛ جلیل القدرتر و عظیم الشأنتر و والاتر و منیع‌تر و عمیق‌تر از آن است که مردم بتوانند با عقول خود آن‌را درک کنند، یا با آرا و عقاید خویش آن را بفهمند تا بتوانند با انتخاب خود امامی را برگزینند. آیا اصلاً مردم قدر امامت و جایگاه آن‌را به‌خوبی می‌شناسند که بتوانند آن را خود اختیار یا انتخاب کنند؟!

مقام امامت بعد از نبوت و خلت
امامت، چیزی است که خداوند آن‌را بعد از مقام نبوت وخلت(مقام خلیل اللهی) قرارداد. چنان که ابراهیم خلیل را بعد از استحقاق و بعث و تشرف به آن دو مقام،  به جایگاه رفیع امامت نایل ساخت و او را بلند آوازه کرد و فرمود: «انی جاعلک للناس اماماً» و ابراهیم ازخوشحالی پرسید: «و من ذریتی؟» و خدا فرمود: «لاینال عهدی الظالمین» و بدین وسیله این مقام را خاص پاکان قرارمی دهد و بس… و نیز در انتخاب امام، هرگونه نابحقی و معیارهای مادی و نسبی را دور ساخت.

جایگاه و نقش والای امام در دین و جامعه
امامت مقام انبیا و وارث اوصیا و نمایندگی خداوند عزوجل و جانشینی پیامبر(ص) و مقام امیرالمؤمنین و میراث حسن وحسین (علیهما ‌السلام) است. امامت، زمام دین و سبب نظم مسلمانان و صلاح دنیا و عزت مؤمنان و پایگاه بلند و رفیع و بالنده اسلام و شاخه و نتیجه والای آن است.
توسط امام است که نماز و روزه و حج و جهاد به کمال خود می‌‌رسد، وفیء و صدقات وفور می‌یابد و حدود و احکام جاری می‌گردد و مرزها حفظ وحراست می‌شود.
امام، حلال و حرام خدا را تبیین و حدودش را جاری می‌کند و از دین خدا دفاع و با حکمت و موعظه  نیکو و دلیل قاطع، مردم را به راه  پروردگار فرا می‌خواند.

توصیفات و ویژگی‌های امام
امام، چون خورشید درخشان جهان است، خورشیدی که در افقهای دور قرار دارد و راهنما در دل تاریکی‌ها و صحراهای خشک و بی‌آب و علف و موجهای وحشتناک دریاهاست. امام همچون آب گوارا بر تشنگان است، راهنمای هدایتگر و منجی از هلاکتهاست.
امام، ابر پُر باران و بارانِ پر برکت و بسان خورشید درخشان و زمین گسترده و چشمه جوشان یا باغ و برکه است. امام، چون پدری مهربان و یا بسان برادری است که در مصایب، پناه همه است.
امام، امین خدا در زمین و حجت او بر بندگان و خلیفه خدا در ملک او و مدافع حرمتهای الهی و دعوت کننده مردم به‌سوی خداست.
امام، از گناهان پاک و از عیوب مبراست و علم مختص اوست. حلیم و بردبار و مایه نظم دین و عزت مسلمانان و نیز سبب خشم منافقین وهلاکت کافران است.
امام، نظیر ندارد، کسی به او نزدیک و هیچ دانشمندی با او همتراز نیست و بدلی ندارد و خداوند این فضیلتها رابه او عطا فرموده است.

امام، فراتر از عقول بشر
پس چه کسی است که بتواند امام را بشناسد، یا او را انتخاب کند؟ نه هرگز که در وصف شأنی از شؤون او عقول حیران و دیدگان درمانده و ناتوان گشته و بزرگان درمقابل فضیلتش احساس کوچکی می‌کنند. خطبا از خطابه بازمانده و عقلا و دانایان از درکش عاجز شده‌اند و شعرا و ادبا و بلغا، همگی به عجز خویش در برابر بیان توصیفاتش همگی معترفند و چگونه می‌توانند او را توصیف کنند.

امام، معدن علم و بری و مصون از جهل و خطا
پس چگونه می‌خواهند امام را برگزینند، حال آنکه امام، عالمی‌ است که جهل در او راه ندارد و فرمانروایی ‌است که سختی نمی‌دهد و نیز معدن قداست و پاکیزگی و عبادت و علم و بندگی‌ است که پیغمبر(ص) در دعای خویش از خدا برایشان چنین درخواست کردند. (اللهم اذهب عنهم الرجس)
خداوند، انبیا و ائمه‌(علیهم‌السلام) را توفیقات فراوان و از علم و حکمت مخزون خویش علومی به آنان می‌دهدکه به دیگران نداده و از همه علوم عالم بالاتر است.
هرگاه خداوند، بنده‌ای را برای اداره امور بندگانش برگزیند، به او شرح صدر و آمادگی کامل این کار را عنایت می‌فرماید و در قلبش چشمه‌های حکمت قرار می‌‌دهد و علم را کاملاً به او الهام می‌فرماید، بنابراین امام از هیچ پاسخی در نمی‌ماند و از رفتار و گفتار صحیح دور و منحرف نمی‌گردد.
امام، معصوم است و مؤید خداوند او را توفیق می‌دهد و در راستی و درستی پا برجا و محکم نگاه می‌دارد، بنابراین از خطای لغزش و سقوط درامان است و خداوند او را این گونه قرارداده که گواه و حجتش در زمین و میان بندگان باشد.

پی نوشت :
عیون اخبارالرضا، ج ۱ ،‌ باب ۲۰ .‌ (باب ماجاءعن الرضا(ع)، فی وصف الامام والامامه)