آیا قبل از حضرت آدم علیه‌السلام انسان‌های دیگری بودند؟

به گزارش مجله اینترنتی تازه‌های جهان ، آیا قبل از حضرت آدم علیه‌السلام انسان‌های دیگری بودند؟ آیا تمدن داشتند؟ این سوالی است که شاید به ذهن ما خطور کرده باشد که این سوال توسط کارشناس مرکز ملی پاسخ‌گویی به سؤالات دینی به شرح زیر پاسخ داده شده است:

پاسخ: روایات متعددی داریم که به وجود انسان‌هایی قبل از حضرت آدم علیه‌السلام دلالت می کند.

امام صادق علیه‌السلام فرموده‌اند: شاید شما گمان می ‏کنید که خدای عزوجل غیر از شما هیچ بشر دیگری را نیآفریده است. نه، چنین نیست؛ بلکه هزار هزار آدم آفریده که شما از نسل آخرین آن‌ها هستید. (کتاب توحید/۱/۲۷۷)

هم‌چنین امام محمدباقر علیه‌السلام فرموده‌اند: خدای عزوجل از روزی که زمین را آفریده، هفت عالم را در آن خلق (و سپس منقرض کرده است) که هیچ یک از آن عوالم از نسل آدم ابوالبشر نبوده‏ اند و خدای تعالی همه آن‌ها را از پوسته روی زمین آفرید و نسلی را بعد از نسل دیگر ایجاد کرد و برای هر یک، عالمی بعد از عالم دیگر پدید آورد تا در آخر، آدم ابوالبشر را بی آفرید و ذریه‌اش را از او منشعب ساخت… (خصال۲/۶۵۲/ح۵۴)

هم‌چنین بعضی از مفسرین در ذیل آیه مربوط به اعتراض فرشته‌ها به خلقت انسان، احتمال علم فرشته‌ها، از سابقه موجودات قبلی ساکن در زمین سخن گفته‌اند: «قالوا أَتجعل فیها من یفسد فیها و یسفک‌الدماء (بقره/۳۰) گفتند: در آن‌جا مخلوقى پدید مى‌‏آورى که تباهى کنند و خون‌ها بریزند؟»

در تفسیر نمونه می‌نویسد: «بعضى دیگر از مفسران معتقدند پیشگویى فرشتگان به‌خاطر آن بوده که آدم نخستین مخلوق روى زمین نبود، بلکه پیش از او نیز مخلوقات دیگرى بودند که به نزاع و خونریزى پرداختند. پرونده سوء پیشینه آن‌ها سبب بدگمانى فرشتگان نسبت به نسل آدم شد!» (تفسیر نمونه/‏۱/۱۷۴)

بنابراین، از منظر دینی مسلم است که قبل از حضرت آدم علیه‌السلام انسان‌های دیگری بر روی کره زمین زندگی می‌کرده‌اند. اما درباره جزئیات زندگی آن‌ها، باید دقت کنیم که این مسایل، یکی از مصادیق غیب است و ما به آن دسترسی نداریم و نمی‌توانیم همه جزئیات را کشف کنیم و باید به همان مقداری که در روایات بیان شده است، بسنده کنیم. یکی از مصادیقی که در روایات راجع به آن صحبت شده است، نسناسان است. که قبل از خلقت حضرت آدم علیه‌السلام نسل آن‌ها نابود می‌شود.

حضرت علی علیه‌السلام می‌فرمایند: وقتى که خداى متعال اراده کرد که خلقتى را به دست قدرت خود ایجاد کند و این امر بعد از گذشت هفت هزار سال از خلقت جن و نسناس در زمین بود، آن‌گاه خداوند از طبقات آسمان‌ها پرده برداشت و به ملائکه فرمود: به زمین بنگرید و اهل آن از جن و انس را ببینید، پس وقتى که نگاه کردند و اعمال معصیت‌آمیز آن‌ها را دیدند، بر ایشان بسیار دشوار بود، آن وقت گفتند: پروردگارا! تو عزیز و قادرى و این‌ها خلق ضعیف تو هستند که با روزى تو زندگى مى ‏کنند ولى تو را نافرمانى و معصیت مى‏‌نمایند و تو از آن‌ها انتقام نمى‌‏گیرى، وقتى که پروردگار سخن آنان را شنید، فرمود: من مى ‏خواهم در زمین جانشینى قرار دهم که حجت من در زمین من باشد، ملائکه گفتند: تو منزهى از این‌که در زمین موجودى را بیآفرینى که همان‌طور که جنیان در زمین فساد مى‏‌کردند، در آن فساد و و خونریزى کنند، پس این خلیفه را از ما قرار بده، چون ما تو را معصیت و نافرمانى نکرده و تو را به ستایش تسبیح مى‏گوییم و تقدیس مى‏‌نماییم، آن‌گاه خداى عزوجل فرمود: همانا من چیزى را مى‏‌دانم که شما نمى‏‌دانید، اراده کرده‌‏ام که به دست قدرت خود خلقى را بیآفرینم و از ذریه او پیامبران و بندگان صالح و امامان هدایت‌یافته‌‏اى قرار دهم و آن‌ها را جانشینان خود بر خلقم در زمین قرار دهم و زمین خود را از لوث نسناس پاکیزه سازم و جنیان عصیانگر را منتقل کرده و آن‌ها را در هوا و در اقطار زمین سکونت دهم و بین آن‌ها و خلقم حجابى قرار دهم. (علل‌الشرایع/۱/۱۰۵)

نکته‌ای که باید به آن توجه داشت، این است ‌که انسان‌های امروزی همه از نسل حضرت آدم علیه‌السلام هستند و هیچ ربطی به نسل‌های قبلی ندارند و ظاهر آیات قرآنی به‌خوبی این مطلب را نشان می‌دهد. که در موارد مکرر انسان‌ها را با تعبیر «بنی آدم» خطاب قرار داده است:

«یا بنی آدم [اعراف/۲۷] ای فرزندان آدم!»

و این‌که حضرت آدم علیه‌السلام نیز به نسل‌های قبلی ربطی ندارد و مستقل از آن‌ها خلق شده، نیز مطلبی روشن است. از جمله دلایل آن این‌که در آیه ذیل به عدم وجود پدر برای حضرت آدم علیه‌السلام و خلق ایشان از خاک اشاره می‌کند: «إنّ مثل عیسى‏ عندالله کمثل آدم خلقه من تراب ثم قال له کن فیکون [آل‌عمران/۵۹] مثل عیسى در نزد خدا، هم‌چون آدم است که او را از خاک آفرید و سپس به او فرمود: «موجود باش!» او هم فوراً موجود شد.»